Haşim Bey, Müezzinbaşı Türk bestecisi (İstanbul 1815-ay.y. 1868). Mahmut II döneminde Enderun’a giren (1823) Müezzinbaşı Ha­şim Bey, Dellalzade İsmail Efendi ile Dede Efendi’den ders aldı. Sultan Abdülmecit’in musahipliğine getirilip (1849), serhanende sıfatıyla Saray Fasıl Heyeti’ni yö­netti. Abdülaziz tahta çıkınca başmüezzinliğe getirilip (1862), pek çok öğrenci yetiştirdi. Beste, ayin, semai ve şarkı olarak seksene yakın yapıtının günümüze kalması­nın yanı sıra, şarkı ...

Haşim Bey, Hüseyin Türk hattatı ve şairi (Yenişehri Fener, Rumeli 1861-İs­tanbul 1920). Yenişehir eşrafından Şerif Abdülkadir Efendi’nin oğlu olan Hüseyin Haşim Bey (Yenişehri Fe- nari de denir), Yenişehri Fener Yunanlılara bırakılınca ailesiyle İstanbul’a göçüp (1879), Babıali kalemlerin­den birine memur girdi. Bir yandan da, hem medrese öğrenimi gördü; hem de Sanayii Nefise Mektebi’nden diploma aldı. İkinci Meşrutiyet’in ilanından (1908) son­ra Harbiye ...

Üsküdarlı Haşim Baba Türk şairi ve haşimiye tarikatinin kurucusu (İstanbul 1717- ay.y. 1783). Bandırmalı Şeyh Seyit Yusuf Nizamettin’in oğlu olan Üsküdarlı Haşim Baba (asıl adı SeyitMustafa’da), babasının yerine şeyh olup, celveti tari­katının haşimiye kolunu kurdu. Üsküdar’daki tekkesin­de 32 yıl şeyhlik yapıp, dört yıl kadar da Hacı Bektaş tekkesinde dedebaba olarak bulundu. Üsküdar’daki tekkesinin yanına gömüldü. Şiirlerinde Yunus’un, melamiliğin ve bektaşi ...

haşhaş Haşhaş: Uyuşturucu ve uyku verici bir bitkidir Gelincikgiller ailesinden bitki cinsi (Bil. a. Papaver). Bir, iki ya da çokyıllık bitkiler olan haşhaş cinsinin yaklaşık elli türünden otuz kadarı Türkiye’de yetişir. Bunların en önemlisi cinsin adını taşıyan, kapsülünden “afyon” adlı uyuşturucu, tohumlarından da “haşhaş yağı” adı verilen yenilebilir yağ çıkarılan haşhaştır (Papaver ram). Haşhaş türü, yazların sıcak geçtiği, orta derecede ...

HASTANE ÇEŞİTLERİ Hastanelerin büyük bölümü genel tıbbi ve cerrahi hizmet veren hastanelerdir; ayrıca bazı özel hastalara hizmet veren hastaneler (kemik hastaneleri, kalp-akciğer hastaneleri, vb.) vardır. Hastaneler mülkiyet açısından devletin, özel kişi ya da şirketlerin ve belirli kurumlarındır. □evlet hastanele- rinde genellikle kâr amacı güdülmez. Belirli kurumların (Sosyal Sigortalar Kurumu, vb.) hastanelerinde de ilke olarak kâr amacı güdülmemektedir. Hastaneler sundukları hizmetin ...

HASTANE Örgütlenmesi Hastanelerde, tıbbi personelin ve çeşitli tıbbi servislerin şeflerinin başı olan başhekim, genellikle hastanen yönetiminden sorumludur. Tıbbi personel genellikle iç hastalıkları, cerrahi, çocuk hastalıkları, kadın-doğum gibi alt bölümlere ayrılmıştır. Her bölümün bir şefi var.   Teşhiste görüntüleme ve tarama yöntemleri (“ültrason, anjiyografi”, vb.), teşhis tekniklerini büyük ölçüde iyileştirmiş, bir yandan da hastane olanaklarından daha çok yararlanmayı zorunlu duruma getirmişlerdir ...

hastane Hastaların tedavi edilmek amacıyla alındığı devlete bağlı ya da özel sağlık kurumu. ilk hastanelerin yalnızca tedavi etme işlevlerine günümüzde büyük hastanelerde (üniversite hastaneleri, vb.) eğitim ve tıbbi araştırma da eklenmiştir. Hastanelerin oldukça eski dönemlerde (Fransa’da Paris’te VII. yy’da kurulan Hötel Dieu hastanesi; Mardin’de Artukoğullarının, Suriye’de ve Kon- ya’da Selçukluların XII. yy’da yaptırdıkları hastaneler; vb.) ortaya çıkmış olmalarına karşın, hastaneler ...

Hastalık Bir canlı rganizmanın bütünündeki ya da ayrı organ y،ı da sisterrMrindeki normal işlevlerin bozulması durumu. Hastalıkterimi, bir organizmanın çevresine uyumlu bir biçimde yanıt vermesinin bozulması biçiminde de tanımlanabilir. Hastalık kavramı, tarih boyunca değişmiştir. Hippokrates gibi bilim adamlarının hastalıkları aynı zamanda doğal süreçler olarak da ele almayı öğrenmelerine ka- dar, ilk insanlar hastalıkları yalnızca tanrısal kaynaklı saymışlardır. Hippokrates döneminden hücre kuram.- ...

Hans Leo Hassler Alman bestecisi (Nürnberg 1564-Frankturt am Main 1612). Venedik’e giderek Andrea Gabrieli’derı ders alan (1584) Hans Leo Hassler, Augsburg’da kont Octd- vianus Fugger’in orgculuğunu yaptı (1585-1600). Nürnberg katedrali orgculuğu ve kentin müzik yönet¡- ciliğin¡ yapıp(1601-1604), Dresden’de Saksonya seçici prensinin saray orgculuğuna getirildi (1608). Yapıtların- da Alman ve Venedik üsluplarının bireşimini yapıp, bı- rer çokseslilik başyapıtı olan motetler, missalar, ...

Hassel, Odd Norveçli kimyacı (Oslo 1897-ay.y. 1981). Berlin Unı- versitesi’nde doktora çalışmasını tamamlayan (1924ر Odd Hassel, 1934-1964 arasında Oslo üniversite- si’nde der verdi. Elektron kırınımı ile kimyasal mole- küllerin yerleşimini inceleyip, 1969’da Nobel Odü- lü’nü Derek H.R. Barton’la paylaştı.

Hassam, ehilde ABD’li ressam (Dorchester, Massachusetts 1859-East Hampton, Long island 1935). Boston’da tahta oyma gravürcülük yapan ehilde Hassam, bir süre sonra resme yöneldi. 1886’da Paris’e gidip, kısa bir süre Julien Akademisi’nde resim çalıştıktan sonra, izlenimci res- samlardan büyük ölçüde etkilendi: Orta ve yüksek sınıfların boş vakit geçirme etkinliklerini çabuk fırça dar- beleriyle ve verevine perspektiflerle işledi: Grand Prix Yarışı (1887, ...

haskefal Kefalgiller ailesinden balık türü (Bil. a. Mugilcephalus). Sıcak ve ılık denizler ile çevre topraklardaki ırmak ve göllerde yaşayan, boyu 75 cm’yi bulabilen haskefal, hem hayvansal, hem bitkisel organizmalarla beslenebildiğinden, yumuşak ve çürümekte olan organik maddeleri bulabilmek için ırmaklar, denizkulakları, liman­lar, haliç ağızlarını yeğler; hattâ bazen ırmaklar aracılı­ğıyla göllere girer. Eti lezzetli olduğundan ticari değeri yüksektir.

hasırotu Hasırotugiller ailesinden bitki cinsi (Bil. a. Butomus). Su kıyılarında ya da bataklıklarda yetişen, şemsiye biçi­minde pembe çiçekler açan hasırotu cinsi üyeleri, özel­likle de cinsin adını taşıyan hasırotu (Butomus umbella- tus), değerli bir süsbitkisi olarak yetiştirilir

haseki Osmanlı sarayında padişahın köle kadınlar arasından “kadın” olarak seçtiği dördüne ve sarayı koruyan silahlı muhafızlara verilen ortak ad. Padişahın köle kadınlar arasından “müstefreşe” adı altında seçtiği hasekiler­den, ilk erkek çocuk doğurana “haseki sultan” denir, özel bir saygı görür, doğurduğu çocuk tahta çıkarsa, “valide sultan” diye adlandırılırdı. Sayıları 300 kadar olan haseki adlı muhafızlarsa, Bostancı ocağından seçi­lir, padişahın yakınında bulunur ...

Hasdrubal Kartacalı general (İ.Ö. 270’e d.-i.ö. 221). Hamilkır Barkas’ın kızıyla evlenen Hasdrubal, kayınbabasıyla Is- panya’ya giderek, hükümetinde görev aldı (l.o. 237). Hamilkar Barkas ölünce yerine geçip (¡.٥. 229), Romalılarla Ebro antlaşmasını imzaladı (¡.٥. 226). Hasdrubal Barkas Kartacalı general (¡.٥. 245’e d.-i.ö. 207). Hamilkar Barkas’ın oğlu, Annibal’in ,kardeşi olan Hasdrubal Barkas, İ.Ö. 218’de Annibal İtalya’ya saldırınca, ispanya’da onun yerine geçti ve’Romaordusuı؛ıa ...

Şehit Haşan Rıza Türk ressamı (İstanbul 1 860- Edirne 1912). Asker؛ rüştiye, idadi ve Bahriye Okulu’nu bitirip, bir süre subaylık yapan Şehit Haşan Rıza, bir İtalyan ressamının etkisiyle resme başladı. Abdülhamit II döneminde İtalya’ya ka- çarak ressamlığını geliştirdi, Dönüşünde Edirne Sanayi Okulu müdürlüğü yapıp, Balkan Savaşı’nda Bulgarların Edirne’yi almaları sırasında şehit edildi. Osmanlı Ressamlar Cemiyeti dergisinde tabloları ve etüdleri yayınlanan ...

Yedi Sekiz Haşan Paşa Türk komutanı ve yöneticisi (öl. İstanbul 1905). Beşiktaş muhafızlığı yapan Yedi Sekiz Haşan Paşa (lakabı okuma yazma bilmediğinden imzasını Arap harfleriyle yedi ve sekiz yazıp, bu iki sayıyı bir çizgiyle birleştirerek atmasından kaynaklanır), Çırağan olayında (20 Mayıs 1878), Ali Suavi’yi elindeki sopayla başına vurarak öl- dürüp, ayaklanmacıları dağıttı. İçki içenlere ve oruç tut- mayanlara acımasızca davranıp, ...

Haşan Paşa, Tiryaki Türk komutanı ve devlet adamı (Arnavutluk 1530-İs- tanbul 1611). Enderun’da yetişip, şehzade Murat (III) Manisa valisiyken başmusahipliğini yapan, Zigetvar, Bosna (1594) beylerbeyliklerinde bulunan Tiryaki Hasan Paşa (“Tiryaki” lakabı afyon alışkanlığından kaynak- lanır), Kanije kalesi alınarak (1600) beylerbeylik haline getirilince, Kanije beylerbeyliğine atandı. Avusturya ar- şidükü Ferdinan^’ın çok kalabalıkordusuna karşı kaleyi başarıyla savundu (1601) ve iki aylık bir ...

Hasan Paşa, Sokulluzade Türk devlet adamı (öl. Tokat 160^). Sokullu Mehmet Paşa’nın büyük oğlu olan Sokulluzade Hasan Paşa, Bosna (1561), Diyarbakır (1573) sancakbeyliklerinde, Erzurum, Şam (1579) beylerbeyliğinde bulundu. Sadrazam Lala Mustafa Paşa’nın buyruğunda İran seferine katılıp, yeniden Şam beylerbeyliğine getirilerek, 1590’a kadar bu görevde kaldı. Tamışvar (1591)ve Bu din (1593) beylerbeyliklerinde bulunup, savaş başlayınca Serdar Koca Sinan Paşa’nın buyruğuna girerek ...

Haşan Efendi Türk hattatı ve bestecisi (İstanbul 1823-ay.y. 1905). Emin Efendi’nin oğlu olan Yeniköylü Haşan Efendi (Zakir Haşan Efendi, Sırri Haşan Efendi de denir),;Emirgân rüştiyesin¡ bitirip, Şeyh Tevfik Efendi’den, Kazasker Mustafa İzzet Efendi’den, hat öğrendi. “Sırri” takma adıyla levhalar yazdı. Meclis-¡ Vala-yı Ahkâm-ı Adli- ye’ye kâtip halifesi olarak girip, Ticaret mahkemesinde icra memurluğuna getirildi( 1891). Yapıtları: Hicaz durak, hüseyni durak, ...