SİVİL HAVACILIK TARİHİNDE ÖNEMLİ OLAYLAR 1903 Orville Wright havadan ağır bir makineyle ilk uçuşu gerçekleştirdi. 1906 Brezilyalı Alberto Santos-Dumont, Avrupa’da kayıtlara geçen ilk uçuşu Paris’te gerçekleştirdi. 1909 Fransız uçak tasarımcısı Louis Bl^iot, 25 BG’lik uçağıyla Man؛ denizini geçti. 1909Almanya’da zeplin havagemileri kullanılarak ilk düzenli ticari hava seferleri başlatıldı. 1918 ABD’de İlk uçak postası hizmeti başlatıldı. ABDOdusu, New Yor^hil^l^ia-Washington arasında tek ...

TİCARİ HAVACILIK Ticari havacılık, yolcu taşıyan zeplin (zeppelirı) havagemilerinin (güdümlü balonlar) kullanım؟ sokulmasıyla 1910’da Almanya’da başladı. 1910’dan 1914’e kadar bu havagemileri, Almanya’nın çeşitli kentleri arasında 35 000’i aşkın yolcu taşıdı. Birinci Dünya Savaşı’ndan hemen sonra, dünyanın her yanındaki havacılar, de Havillandgibi barış dönemine fazla gelen askerî uçaklarda bazı değişiklikler yaparak, ilkel hava ulaşımı girişimlerine koyuldular. Aircraft Transport and Travel Ltd’e ...

havacılık Uçakların geliştirilmesini, çalıştırılmasını ve kullanımını konu alan bilim dalı. Havacılık, her şeyden önce, hava­dan ağır araçların uçuşuyla ilgilidir; ama havadan hafif araçların uyuşunu da ؛çerir. Havadan ha؛¡؛ araçların uçuşu Mong©lfier kardeşlerin sıcak havalı balonu ve jacques Charles’ın hidrojen balonunu geliştirmeleriyle ٦ 783’te başlamış, havadan ağır araçlarla havacılık ©٢- ville ve w؛lbur Wright kardeşlerin Kitty Havvk(ABD)ya- kınlarında yaptıkları uçuşlarla 17 ...

hava Başlıca bileşenleri azot ve oksijen (hacim olarak % 78 ve % 21) olan gaz. Hava Yer yüzeyinde yaklaşık 1 kg/ cm•؛ olan kararlı b؛r kütleyle Yer’¡ kuşatarak atmosferi oluşturur. Bazı başka gezegenlerde de eskiden hava, yani birer atmosferleri bulunduğu, ama çekim alanları zayıf olduğu için, zaman içinde yitirdikleri düşünülmuktedir, ivmesi, kaçış hızının (yani, bir gezegenin çekim gücünden kurtulmak için ...

Haüy, René Just Fransız madenbilimcisi ve billurbilimcisi (Saint-Just 1743-Paris 1822). Bir dokumacının oğlu olan René Just Haüy, din öğrenimi görüp, öğretmenlik yaparken rahip meslektaşı Lhomond’un etkisiyle bitkibilimle ilgilendi. Daubenton’un derslerini izledikten sonra madenbilimde karar kılıp, 1781’de, billurların yapısıyla ilgili ilk muhtıralarını yayınladı. 1792’de devrim hükümeti tara­fından tutuklandıysa da eylül kıyımından birkaç gün ön­ce serbest bırakıldı. Ölçü ve Ağırlıklar Komisyonu üyeli­ği ...

Haussmann, Georges Eugène, Baron Fransız yöneticisi ve siyasetçisi (Paris 1809-ay.y. 1891 ). Hukuk öğrenimi gören Baron Georges Eugène Hauss­mann, 1863’te Paris’i de içeren Seine yönetim bölgesi­nin belediye başkanlığına getirilip, Napoléon lll’ün iste­ğiyle Paris’i yenileştirmeye girişti. Birçok yeni yapı (de­miryolu istasyonları, Opera binası, Halles, vb.) yaptırıp, Boulogne ormanı, vb. yeni yeşil alanlar oluşturdu; iki yanı ağaçlı geniş bulvarlar açtırdı. Döneminde dünyada ...

Hausalar Afrika’da halk topluluğu. Özellikle Nijerya’nın kuzey kesimi ile Nijer’in güney kesiminde yaşayan Hausalar,10 milyonu aşan nüfuslarıyla Afrika’nın temel etnik grup öbeklerinden birini oluştururlar. XIV. yy’dan baş­layarak, büyük bölümü Islâm dinini benimsemiştir; bu­nunla birlikte kırsal kesimlerde çok tanrılı dinlerin hâlâ geçerli olduğu dışa kapalı bölgeler vardır. Hami-Sami dillerinin Çad öbeğinden olan Hausa dili, Batı Afrika’nın büyük bölümünde temel iletişim dilidir. ...

Hauptmann, Gerhart Alman yazacı (Bad Salzburnn, Silezya 1862-Agnetendorf 1946). ilk olarak bir uzun öykü (Hat Bekçisi Thiel [Bahnwärter Thiel, 1892ا) yayınlayan Gerhart Hauptmann’ın, ilk oyunu Güneş Batarken (Vor Sonnenaufgang) önce Berlin’de oynandı (1889) ve büyük yankılar uyandırdı. Birinci Dünya Savaşı’ndan sonra daha çok romana yönelip, (Der Ketzer  Soana [Soanalı Münkir], 1918), Die insei des Grossen Mutter (Büyükanne Adası, 1924), Winckelmann ...

Hattı hümayun Osmanlı padişahlarının önemli konularda bizzat yaz­dıkları ya da notlar düştükleri fermanlara verilen ad. Os- manlı devlet düzeni içindeki en önemli yazılı buyrultu­lar olan hattı hümayunlar, Osmanlı sülalesinin simgesi olan al renkli keseler içinde taşınır, üç kez öpülüp başa götürüldükten sonra açılarak okunurdu.

Hatteras burnu ABD’nin doğu kıyısında yüksek burun. Kuzey Carolina eyaletinin doğudaki uç noktasını oluşturan Hatteras burnu, Atlas okyanusunu Pamlico denizkulağından ayı­ran bir kum dili ve kayalıklardan oluşur. Açığında kış mevsiminde, soğuk Amerika kıtası ile Golfstrim’in ılık sularının karşılaşması, sık sık siklonlara yol açar.

Hatşepsut Mısır kraliçesi (İ.Ö. 1520-İ.Ö. 1484). XVIII. sülale döne­minde yaşayan, Tutmosis l’in kızı olan Hatşepsut (ya da Haçepsut), üvey kardeşi Tutmosis ll’yle evlendi. Eşi ölünce, torunu Tutmosis’in (Tutmosis III) naibi olarak yönetimi üstlenip, 1503’e doğru kendini firavun ilan etti (Mısır’da firavun olarak yönetimi üstlenen tek kadındır). Ticareti destekleyip, birçok bayındırlık çalışması (Dey- rülbahri’deki Hatşepsut tapınağı, vb.) yaptırdı.

İçiro Hatoyama Japon devlet adamı (Tokyo 1883-ay.y. 1959). Milletve­killiğine seçilen (1915) İçiro Hatoyama, Eğitim bakanlı­ğına (1931) ve başbakanlığa (1954) getirildi. Ülkesinin SSCB’yle savaşını sona erdiren antlaşmayı imzalayıp (Ekim 1956), Japonya’yı Birleşmiş Milletler’e soktu (Aralık 1956).

Hatice Turhan Sultan Sultan İbrahim’in eşi, Mehmet IV’ün annesi (öl. 1682 ya da 1683). Rus kökenli olan, Kösem Sultan tarafından oğlu İbrahim’e odalık verilen Hatice Turhan Sultan, eşi­ni büyük ölçüde etkisine aldı. Sultan İbrahim tahttan in­dirilip, 7 yaşındaki oğlu Mehmet IV tahta çıkırılınca, eşi­nin döneminde olduğu gibi ülkeyi yönetmek isteyen Kösem Sultan’ın Mehmet IV’ü öldürtmek planlarını ha­ber alıp, komplo gecesi ...

Hatice Hz.Muhammed’in ilk eşi, ilk kadın müslüman (Mekke 555-ay.y. 619). Esed kabilesinden Hüveylit’in kızı olan Hatice, ölen ilk iki eşinden kalanlarla ticaret yaparken, Hz. Muhammed’le evlendi (595).Hz.Muhammed pey­gamber olunca, ona ilk inanan kadın oldu. Yaşamı bo­yunca Hz. Muhammed’i destekleyip, peygamberden altı çocuğu oldu (dört kız, iki erkek).

Hathor Mısır mitolojisinde Güneş tanrı Re’nin kızı. Gökyüzü, aşk, güzellik, verimlilik tanrıçası Hathor’un, dünyanın yaratıcı gücünü temsil ettiğine inanılır, çoğunlukla inek başlı olarak canlandırılırdı.

Hatemi, İbrahim Türk şairi (Edirne -ay.y. 1595). Divane Mahmut Çele­bi’nin oğlu olan İbrahim Hatemi’nin sipahi sınıfından olduğu, Selim ll’nin sarayında bulunduğu dışında bilgi yoktur. Bazı belgelerde, sonradan “şairliğe ve kalen­derliğe” vurarak gezilere çıktığı belirtilmiştir. Yaşadığı dönemde şiirlerinin zarifliğiyle ün salan İb­rahim Hatemi’nin atasözü niteliğindeki “Tiz-¡ reftar ola­nın payine damen dolaşır/Erişir menzil¡ maksuduna aheste giden” beyti, günümüze kadar gelmiştir. Divan’ı basılmamıştır.

hata Bilimde ve matematikte doğru bir değerden sapmayı belirten terim. Sözgelimi gerçek değeri bilinmeyen bir p niceliğinin yaklaşık değeri X olarak hesaplanırsa, X değerinin hatası-yani, eğer varsa, p’den sapması-X-p farkıdır. Hata, yaklaştırmanın başarısıyla ilgili bir ölçü Mühendislikte ve bilimde birçok nicelik, sayısal değeri tam olarak belirlenemeyen matematiksel denk- lemlerle belirtilir. Sözgelimi, p, cebir yöntemiyle ÇÖ- zülemeyen bir dizi karışık denklemin ...

Haşmet Türk şairi (İstanbul -Rodos 1768). Kazasker Abbas Efendi’nin oğlu olan Haşmet(asıl adı Mehmet tir), medrese öğrenimi görüp, müderrislikte en üst dereceye kadar yükseldi, □önemin ünlü şairlerinden Koca Ragıp Paşa’yla yakın dostluk kurup, yazdığı hicivler(J761) yüzünden önce Bursa’ya, sonra Rodos’a sürüldü. Adı Ragıp Paşa ve Fitnat Hanım’la birlikte Edebiyat tarihine geçen Haşmet’in derbeder؛bir yaradılıştaoldu- ğu tezkirelerde belirtilmiştir. Kaside ve gazellerini ...

Haşimi sülalesi Hicaz, ¡ran ve Ürdün’de kral ailesi. ٠٧٧ Kureyş’in Haşimi ailesinin Zevu Avn koluna dayanan Haşimi sülalesinin (Haşimilerde denir) temsilcilerinden Hüseyin Bin Ali ile oğullan Ali, Abdullah ve Faysal, ١ 894’te güvenlik gerekçesiyle İstanbul’a getirildiler, ikinci Meşrutiyet ilan edilince, Hüseyin Bin Ali Mekke şerifliğine atandı (908ا). Faysal’ın Faysal I unvanıyla Irak kralı olmasın- dan (1921) sonra, soyundan gelenlerden Faysal ...

Mehmet Ha­şim Efendi Türk hattatı ve tuğrakeşi (öl. İstanbul 1845).Celi sülüs ile tuğrada ve hat tarihinde ünlü Mustafa Rakım’ın evlatlığı Rakım Efendi’den yazı ve tuğra öğrenen Mehmet Ha­şim Efendi, Sikkei Hümayun’da ressamlık, Divanı Hü- mayun’da öğretmenlik yaptı. Darphane sersikkezenli- ğine atandı. İstanbul’daki Nusretiye camisinin (1826) ve Mahmut II türbesinin yazılarını yazıp, Mahmut ll’nin ve Abdülmecit’in tuğralarını çizdi. Haşimi, Seyit Mehmet ...