TALAS MEYDAN MUHAREBESİ

TALAS MEYDAN MUHAREBESİ, Müttefik
Türk ve İslâm ordularının Çinliler’e karşı kazandığı ilk muharebe. İslâmiyeti henüz kabul etmeyen Türkler’in,
Orta Asya’da İslâm Dini’ni tanıtıp, yayan Araplar He
Çin tehlikesine karşı Talas’da beraber hareket etmeleri
sebep ve neticesi bakımından çok önemlidir.
Göktürk İmparatorluğu’nu yıkmış olan Çin’in
başındaki T an g sülâlesi (618-906) devrinde imparator
Hivang-Çang (713-755), Türk H anoğullan’mn hakimiyetindeki
Şaş/Taşkend şehrini ele geçirmek istedi. Yüz
bin kişilik bir ordu kurdu. Kuça Valisi Gavşiancı
kumandasındaki Çin Ordusu, Taşkend’i alarak yağmaladı.
Türkişli hükümdarı Bagatur Tudun’u 17 Ocak 751
tarihinde esir alıp, im paratora göndererek, öldürttü.
Bunun üzerine Taşkend Kağan’m oğlu Tüen-En,
komşu Türk kabilelerinden ve Müslümanlar’dan yardım
istedi. Türkler ve M üslümanlar davete uydular.
İslâm Ordusu, Salih oğlu Ziyad kumandasında, yardımcı
Türk kuvvetleri üe birleşti. Çinliler ve Müttefik
kuvvetler arasında 751 yılının Temmuz ayı (Hicri: Zilhicce
133) başında Talas/Talaz şehri önünde beş gün
süren kanlt muharebeler yapıldı. Çinliler bunaltıldı.
Karluk Türkler’inin Çinliler’in çekilme yollarını da kesmesi,
düşmanın zaiyatını artırıp, muharebenin kanlı
olmasına sebep oldu. Talaş (Evliya Ata) muharebesi
müttefik Türk ve M üslümanlar’ın zaferiyle neticelendi.
Çinliler, elli bin ölü ve yirmi bin esir verdiler.
Talaş Meydan Muharebesi’nin zaferle neticelenmesi
Türk, Çin, İslâm ve dünya tarihi ile medeniyetinde çok
önemli tesirler bıraktı. Çinliler Talaş yenilgisinden
sonra Yirminci yüzyıla kadar Tanrı Dağları (Tiyenşan)
batısına geçemediler. Batı Türkistan, Çin tehlikesinden
kurtuldu. Karluklar, Talaş zaferinden onbeş yıl sonra
766 tarihinde Tanrı Dağları batısında ve Çy Irmağı
boylarında müstakil Türk devleti kurdular. Türkistan’
daki Kamlık, Buda ve Mani dinlerindeki yerli ve göçebe
Türkler ile Müslümanlar arasında serbest ticaret, dostluk
ve iyi münasebetler başladı. Türkler, Müslümanlar
ile tanışıp, İslâm Dini’ni yakından tanıma imkânına
kavuştular. İslâm Dini’nin üstün esasları, mütekamil
hali, buralardaki Türkler’in İslâmiyeti benimsemelerine
sebep oldu. İslâm Medeniyet dairesine Orta Asya’da
binlerce Türk dahil oldu. Türkler, kâğıt yapmasını
Araplar’a öğretti. Semerkand’daki imalathanelerde
yapılan ipekten kâğıtlar, O rta Doğu ve Akdeniz’e
yayıldı. Müslüman Araplar hakimiyetlerindeki bölgelerde
Türkler’den öğrendikleri kâğıdı imâl ederek medeniyetin
bütün dünyada hızla yayılmasına hizmet ettiler.