DİNİ BAYRAMLARIMIZIN GÜNLERİNİ TESBİT(*)

at bulacağız ki, içtima ânından sonra olmak üzere ayın batışı güneşin batışından sonraya rastlasın. Bakıyorsun, güneş batarken şafak denilen büyük bir kır mızılık meydana geliyor ve güneşin parlaklığı hilâlin parlaklı ğmdan çok fazla oluyor. Bu parlaklık, aym görülmesine enge teşkil ediyor. O hâlde ikinci faktör de şudur: 2 — Aym ışığı o derece şiddetlenmelidir ki, güneşin ışığ yanında çıplak gözle farkedilebilsin. Bunun zaman cinsinder hesaplanması gerekiyor. Fatin Hoca’nm tesbitine göre ayın ba tışı, güneşin batışmdan en az 22 ilâ 23 dakika sonraya kalırse görülebiliyor. Daha yakın zaman içinde görmek mümkün ol muyor. 3 — Üçüncü faktör de şudur: ayın yörüngesi ufkun üstün de olmalıdır ki bizim çıplak gözümüz ayı görebilsin. Hareket iti bariyle ufkun altmda seyreden bir ayın, astronomik olarak tes bit edilmiş olsa bile, çıplak gözle görülmesi mümkün değildir. Bir de aym battığı noktanın güneşin battığı noktadan ayrıl mış olması lâzımdır. Ay ile güneşin batış noktaları aym ölürse aym kursu ile güneşin kursu birbiri üzerinde görüntüye enge olacağından ayı çıplak gözün görmesi mümkün olmayacaktır Ay ile güneş görünüş açısı cinden 5,5-6 derece ayrılmış olmalı dır ki göz, ayı rahatlıkla görebilsin. O halde aym tesbit edilebilmesi için, bütün bu saydığımı: faktörlerin, zaman cinsinden değerlendirilip aym içtima ânın; eklenmesi gerekiyor. Bu faktörlerin tamamı bir araya geldiğ takdirde görüş şartlarının da müsâit olduğunu düşünerek, a: filân gün filân saatte görülebilecektir diyoruz. Böylece aym gö rülebileceği ânı tesbit ettikten sonra takip eden günü kamer ayın birinci günü olarak kabul ediyoruz. Çünkü Yâsin sûresi nin 40. âyetinden istidlâl edilen mânâya göre hilâlin ilk olaral görüldüğü gün aym birinci günü değil, takibeden gün aym bi rinci günüdür. Bu duruma göre, güneş battıktan sonra hilâ görülecek, ertesi gün ajan birinci günü itibar edilecektir. Kabataslak izah ettiğimiz Fatin Hoca’nm bu prensiplerim dayanarak Kandilli Rasathanesi görevlileri ellerindeki formül lere göre hesaplama yapıyorlar. Yalnız şunu da ifade etmek lâ zımdır: Fatin Hoca’nm bütün bu hesaplamaları için tesbit et tiği sabit rasat noktası da önem kazanmış oluyor. F. Hoca’y; göre, dünya üzerinde İslâm ülkelerinin yayılmış olduğu bölge ler nazarı itibara alınırsa, bu bölgeler üzerinde yapılan rasa tın bütün Islâm memleketleri için geçerli olabilmesi İslâm âle minin rasata en uygun bölgesini seçmekle mümkün olur. Fas’ti