DİNİ BAYRAMLARIMIZIN GÜNLERİNİ TESBİT(*)

Türkiye kamerî aybaşlanm nasıl tesbit ediyor? Türkiye ile îslâm âlemi arasında bu hususta ihtilâf var mıdır? Türkiye’de 396 sayılı kanun, kamerî aybaşlannın tesbitini Kandilli Rasathanesine görev olarak vermiştir. Kandilli Rasathanesi de kurucusu olan Fatin Gökmen Hoca’nın «hilâlin tesbiti» konusundaki prensiplerine sâdık kalarak günümüze kadar hesaplamalan yürütmüştür. Konunun iyice açıklanabilmesi için biz, Fatin Hoca’nın prensiplerinden kısaca bahsetmek zorundayız. Fatin Hoca’ya göre: Fatin Hoca’ya göre, Jslâm dininde ayın tesbiti, çıplak gözle hilâlin görülebilmesine dayanıyor. Hemen hemen mezhepler arasında bu konuda görüş farkı yoktur. Bütün ehl-i sünnet mezhepleri kamerî ay başmm hilâlin çıplak gözle görülebilmesiyle başlıyacağı kanaatında birleşmişlerdir. Yalnız hesaplamayla aybaşmm tesbitinin de dinî bakımdan aynı neticeyi verip vermeyeceği konusunda farkh görüşler ileri sürmüşlerdir. Fatin Hoca hesaplamayı o şekilde formüle etmek istemiştir ki bu hesapla tesbit edilen gün, hilâlin çıplak gözle görülebilmesi mümkün olmalıdır. Bu yüzden astronominin nazarî olarak tesbit ettiği kamerî ayın başı değil, gözün görülebileceği aym başmm tesbiti problem olarak ortaya çıkmıştır. Bu neticeyi sağlamak için de Fatin Hoca bir takım kıstaslar koymuştur. Bunlar bugün Kandilli Rasathanesince uygulanmaktadır. Aym içtima ânından sonra tekrar içtima hâline gelene kadar geçen süre, yani iki içtima ânı esnasmda geçen zaman bir kamerî aydır. Buna Astronomik ay adım veriyoruz. Kamerî ay, içtima âmndan sonra astronomik olarak başlamak tadır. Fakat her içtima ânından hemen sonra aym ilk hilâlini gözle görmek mümkün değildir. Durum böyle olunca hilâli çıplak gözün görmesine tesir eden faktörlerin de tesbit edilmesi gerekiyor. Bunlar şöyle sıralanabilir : 1 — Aym batışı, güneşin batışından sonraya kalmalıdır. Yani gündüzün veya gecenin herhangi bir saatinde olabilen ve konjonksiyon denilen içtima ânından sonra çıplak gözle seyre başlandığı zaman hilâlin ufukta görülebilmesi için batış zamanının güneşin batış zamanından sonraya kalması gerekir. Aksi takdirde batı ufkundan ay güneşten önce batarsa, güneşin parlaklığı aym görülmesine engel teşkil eder. Burada birinci faktör olarak biz kamerî ayın başlangıcının tesbitinde güneşin batışı ile aym batış saatlerini göz önüne alacağız. Öyle bir sa­