Geminin Yükünü Atmak

77 — Yükün ağır olması sebebiyle gemi batma tehlikesi geçirirse gemici malı imha pahasına da olsa yükün bir kısmını denize atabilir. Gemi ve yolcuları kurtarmak için bunun yapılması galip zan ile bilinirse atmak gerekli (farz) olur. Şâfiîlere göre sahibi atmış veya sahibinin izniyle atılmış ise, atılan mal için tazminat ödenmez. İzinsiz atılmış ise gemici olsun, yolcu olsun atan tazminatı öder. (156) el-Fürûq isimli eserin müellifi Mâliki mezhebinden el-Karâfi’ye göre tazminatı, bütün yolcuların müştereken ödemeleri gerekir; «çünkü onlar atılan mal sayesinde kendi mallarını korumuş oldular; adâlet ödemeyi bir kimseye yüklememeyi gerektirir, hepsinin kurtulmasına sebep olduğuna göre bu konuda birinin diğerinden farkı yoktur. (157) Biz de bu görüşü tercih ediyoruz; çünkü bu görüşün âdil olduğu açıktır. Ve çünkü zararsız kazanç olmaz. M a l ı İ m h â İ ç i n Z o r l a m a : 78 — Dayamlmaz zorlama (ikrâh-ı mülci) zarûret hallerinden biridir. Bir başkasının malını imhâ etmeye bu şekilde zorlanan kimsenin mezkûr malı canım kurtarmak için imhâ etmesi caizdir. Tazminat, imhâyı emreden ve zorlayan kimseye düşer; çünkü ona nisbet edilmiştir, bizzat imhâ eden onun âleti durumundadır, tazminat âlete değil, âleti kullanan kimseye dü şer, onun ödemesi gerekir. Hanefilerin açıkça ifade ettikleri görüş bu dur. (158J Zâhirilere göre tazminatı bizzat imhâ eden öder. Zâhiri İbn Hazm şöyle diyor: «Öldürmek, yaralamak, dövmek, malı imhâ etmek gibi zarûretin mübâh kılmadığı fiilleri, zorlama da mübâh kılmaz. Bunlardan birini yapmaya zorlanan ve tazyik altında yapan kimseye kısas ve tazminat gerekir. (159)