ADOLF HİTLER
BOHEM BİR GENÇLİK
Bir gümrükçünün dördüncü çocuğu olan Adolf Hitler, 20 nisan 1889’da Yukarı Avusturya’nın küçük bir şehri olan Braunau’da dünyaya geldi. Linz’de gittiği okullarda ortanın üstünde bir başarı gösteremedi ve on altı yaşında iken ortaöğrenimini yarım bıraktı. Bundan sonra aylak bir hayat yaşamaya başladı, bir taraftan tiyatrolara gider ve Wagner müziğini keşfederken, bir taraftan da az çok fantezi mimarlık projeleri üzerinde uzun saader harcıyordu. Viyana’mn cazibesine kapılarak 1908’de Linz’den kesin olarak ayrıldı (babası 1903’te, annesi 1907’de öldü) ve şansını Viyana’da denemeye karar verdi. Güzel Sanatlar Akademisi’ne girmeye çalıştıysa da buna muvaffak olamadı. Babadan kalma miras tükenince, yetim maaşıyla ve yaptığı kartpostal desenleri ve suluboya resimlerle zar zor hayatını kazandı. Yahudi düşmanlığı Viyana’da geçirdiği bu yıllar zarfında dünya görüşünde esaslı bir yer tutmaya başladı. Sosyal-Hıristiyan Kari Lueger ile milliyetçi pangermanist Georg von Schönerer’in nutuklarını dinleyen, Al-dof Lanz’ın ırkçı risalelerini okuyan Hider, Yahudiliği Alman milletini ve «Ari ırk»ı tehdit eden en büyük tehlike ve bütün kötülüklerin kaynağı olarak görmeye başladı.
Avusturya-Macaristan ordusunda askerlik yapmamak için 1913’te Münih’e yerleşen Hitler, Birinci Dünya Savaşı padak verince Bavyera ordusuna yazıldı. İki kez yaralandı, onbaşı rütbesiyle savaşı bitirdi ve birinci sınıf demir haç nişanıyla taltif edildi. Almanya’nın mağlubiyetinden ve Spartacus ayaklanmasından epey sarsılmış bir durumda Münih’e döndü ve burada ordu tara-
fından çeşidi küçük milliyetçi grupçuklann faaliyederini de: mekle görevlendirildi. Eylül 1919’da küçük bir parti olan / işçi Partisi’ne girdi. Parti 1920’de adını değiştirerek Alman N nal Sosyalist İşçi Partisi adını aldı.
KIŞKIRTICI
Hider bazı yetenekleriyle çabucak sivrildi. İyi bir hatipti; yetik ve gırtlaktan çıkan sesi dinleyenleri büyülüyordu. İS partinin başkanlığına seçildi. Daha o tarihte Nazi Parti 3 000’in üstünde militanı, paramiliter birlikleri, hücum k (SA) ve Völkischer Beobachter adlı bir de gazetesi vardı. İki yi ra Nasyonal Sosyalist Parti bütün öteki aşırı grupçukları gc bırakarak 55 000 militan toplamıştı. Eski onbaşı, General L dorff’unyanı sıra, Münih’teki aşırı sağın iki büyük simasmd ri olmuştu ve şöhreti yavaş yavaş Bavyera’nın dışına taş başlıyordu. 8 kasım 1923’te, Almanya’nın ekonomik ve j durumunun dramatik boyudara ulaştığı bir sırada (Fransız leri Ruhr Havzası’nı işgal ediyor ve enflasyon saat başı yi yordu), Hitler bir darbe teşebbüsünün elebaşılığını yaptı, ar reket kötü örgüdenmiş olduğu için hemen bastırıldı: on alt militanı Bavyera polisi tarafından öldürüldü ve Hider tutul Yargılanması sırasında, Nazi Partisi’nin lideri mazlum rolü: rünerek Weimar Cumhuriyeti yönetiminin onur kırıcı da\ lan karşısında isyan eden bir yurtsever olduğunu ileri sürdü sayede bütün milliyetçi Almanya’nın sempatisini kazandı. 1924’te beş yıl hapis cezasına çarptırılan Hitler aralık ayınd ruten tahliye edildi. Ama landsberg Kalesi’nde geçirdiği b runlu» boş zamanlarını değerlendirerek Kavgam (Mein K adlı ünlü kitabını yazdı. Bu kitapta fikirlerinin ve progre karmakarışık bir açıklamasını yaptı. Ona göre sadece en k li insan «ırkları» (bunların başında Hider’e göre Ariler gelir Kuzey Avrupa’nın beyaz halkları bu acımasız ölüm-kalım delesini kazanarak hayatta kalabileceklerdi. Ama bunun ı pahasına olursa olsun melezleşmekten ve soysuzlaşmakt çınmaları gerekirdi. Yahudiler (ki Hider’e göre ırklar men nin en alt basamağında yer alırlar) üstün ırklar için bir tef duklarından asalak gibi «sağlıklı» halkların sırtından geçin: böylece onları yıkmak veya onların «ırkî değer»lerini zayıf kaleyi içerden fethetmek isterler. Bunu yapmak için de deı si, enternasyonalizm, Marksizm ve pasifizm gibi zehirli s lardan yararlanırlar. Ancak ve ancak bir hayat sahası elde (özellikle doğuda Polonya ve Rusya’ya yayılarak) ve Yah topyekûn yok ederek Germen «ırkı» kurtarılabilir ve tarif şı anlamlı bir şekilde korunabilir.
SİYASET ADAMI
Hitler hapishaneden çıktıktan sonra iç çekişmelerle zaj müş olan partisinin yönetimini ele aldı. Kuzey Almanya’c gor Strasser’in liderliği altında partinin bir kanadı teşekkül ti. 14 şubat 1926’da Bamberg’de yapılan toplantıda Hide tesini yeniden tesis etmeyi başardı. Karizmasını kullanara li eğilimlerden oluşan bir hareketin dayanışma, birlik ve d m sağlayabilecek yegâne unsurun kendisi olduğuna taral nı ikna etti. İşte bu tarihten itibarendir ki Führer (rehber, mitosu nerede ise tapma derecesinde olağanüstü bir Hid ranlığı biçiminde gelişmeye başladı (sağ kol avuç açık olaı dırılarak verilen Heil Hitler\ selamı [Yaşasın Hider! anlamı Führerprmzij? diye bilinen liderlik ilkesinin uygulanması, iç takviyeye rağmen, Nasyonal Sosyalist Parti, Weimar C riyeti’nin 1924’ten beri kendisini hissettirmeye başlayan mik ve sosyal istikrar programının karşı darbesinden t di.100 000 üyesine ve sağlam bürokratik örgüdenmesi men, Nazi Partisi 1928 genel seçimlerinde oyların ancal 2,6’sını alabildi ve sadece 12 milletvekili çıkarabildi. An ekonomik bunalımı Hitler’in imdadına yetişti. Bu bunalır saydı, Hitler’in önlenemeyen yükselişi herhalde önlenm du. Demokratik gelenekleri henüz kökleşmemiş olan bir yüksek bir işsizlik oranının baskısı altındaki halkın umı ğunu dile getiren protesto oyları herkesten çok Hitler’in Partisi’nin işine yaradı ve Hider, kamuoyunu belirsiz fak; can verici bir slogan olan Volksgemeinschaft (halk toplunu, nı etrafında seferber etti. 1930 seçimlerinde Naziler Rei< 107 milletvekili gönderdiler. Mart 1932 cumhurbaşkanlığ lerinde ise, Hitler Mareşal Hindenburg ile balotaja kaldı yar asker ancak ikinci turda seçilebildi. Haziran 1932’de rin milletvekili sayısı 230’a çıktı. 30 ocak 1933’te Hind uzun tereddütlerden sonra, Bohemyalı onbaşı adını vere
ADOLF HİTLER
AvusturyalI doğmuş, Almanya’nın efendisi olmuştur; kısa boylu ve esmer olduğu halde, uzun boylu ve sarışın insanlardan oluşan bir «üstün ırk» efsanesini yaratmış ve yüceltmiştir; onbaşılıktan daha üst bir rütbeye çıkamamış olmasına rağmen, Avrupa’nın en seçkin askerî örgütünün başına geçmeyi başarmıştır; nihayet «bin yıllık bir Reich» kurmak hayali peşinde koşarken ülkesini beş yıl içinde uçuruma
sürüklemiştir.
Führer (yani faşistlerin Duçe’sini takliden «rehber») karizmatik bir hatip olarak Nazi militanlannı coşturmasını ve Alman halkını büyülemesini bilmişti. (Yukanda, Hitler 1934’te Leipzig’de halka hitap ederken; altta, 1938’de Nürnberg’de Hitler Gençieri’ni teftiş ederken.)
;”.=£vesi (başbakan) olarak içinde sadece iki Nazi
– ■ ;y, bulunan bir hükümetin başına atamaya karar
MRER
– -:-2ia geçtikten sonra, Hitler muhafazakârların bü-
‘. r_st. ederek çok kısa bir süre içinde koyu bir dik-;i-rdu. 4 şubatta, sözde bir «komünist tehdidine»
– _ ; i.î etmek bahanesiyle, ihtiyar cumhurbaşkanı Hin-
– • .-r-mete, devletin güvenliğini tehlikeye düşürecek
– -..i” ve yayınları yasaklamak yetkisini veren bir ka-:■ . .< —.îya ikna etti. Özellikle Prusya’da polis, Göring’in
– “is. başta komünistleri hedef alan geniş çapta tutuk-rr.it. ve arkasından da idareyi istenilmeyen demokrat
= r.mhrdı. Kısa bir süre sonra çok sayıda SS ve SA mi-solis» olarak görevlendirildi. 27 şubatta çıkan : irsim» üzerine cumhurbaşkanı «halkın ve devletin
– _ . .: r • bir kararname çıkararak sıkıyönetim ilan etti ve : – f ~ ~ vetkilerini hükümete verdi. Baskı rejimi gittikçe
t * ■:’; ■ sistematik bir hale geldi. Bundan böyle artık sosyal . i – ., = nazizme karşı olan bütün Almanlar da topun ağ-l i- muhalifleri tecrit etmek için açılmış olan topla-
– : ;rr3 gönderilerek öldürüldü. Alman Komünist Parti-
—as: ve muhafazakârların, daha sonra da merkez -1 — E-i^r. desteği sayesinde Hitler 23 mart 1933’te kendi-
– îiırrsız yetki veren ve diktatörlüğü meşrulaştıran bir :: y=nunu»nu (Ermacktigungsgesetz) parlamentodan ge–i sendikalar kendilerini feshetmeye zorlandılar ve
r; . çır.de Nazi Partisi dışındaki bütün siyasî partiler ka-
– ı;rt23uzda Nasyonal Sosyalist Parti tek parti ilan edil-:-T-de Hitler bir sözde meşruiyet ve siyasî şiddet karı-
. ■ • ;anış yetkileri elde ederek iktidarım iyice güçlendir-; — Bunu yaparken başbakanlığa getirilmesinin yan-.■ ;; ‘ arattığı büyük coşkudan ve düşmanları arasındaki
– : -,ızs.zgeniş ölçüde istifade etti. 30 haziran 1934’te ünlü
– .; ■ -3.1 gecesi» operasyonunda, Emst Rohm ve en çok ca-
i. Sar SA şeflerini tasfiye ederek ordunun güven ve say-^rır-i. 2 ağustos 1934’te Hindenburg da ölünce, Hitler
– rifkanlığı yetkilerine devlet başkanlığı yetkilerini de
iz. iktidarı totaliter bir iktidar olmakla birlikte kabine -. > armakarışıktı ve hükümet disiplini diye bir şey kalma-
– % ;r artık kabine toplantılarına başkanlık etmemeye baş-
* i! liar kurulu 1938’de son defa toplandı. Kendi başları-. __ız. bakanlar görev ve yetkilerinin günden güne kısıtlan-^,r_x sîdular. Onları devre dışı bırakmak için Hider çeşitli
• ’ rr.eydana getirdi; bunlara özel görevler verdi ve her bi-
yetkilerle donattı ve başlarına en yakın adamlarını : :_5 ve daha geniş anlamda güvenlik politikasının araçla-: – .-^kanlığının kontrolünden tamamen çıkarılarak SS’lerin ir. Heınrich Himmler’e verildi. Böylece SS teşkilatı adeta :zzs devlet oldu. Ekonominin savaş çabalarına ayak uy-.. r_ sağlamayı amaçlayan dört yıllık planı uygulamaya … ..s. görevlendirilen Göring, böylece ekonomi bakanının : ızza geniş ölçüde müdahalede bulundu. Aslında, Nazi z.s ser şey Hitler’in iradesine bağlıydı. Fakat o da bir ka–_;..:aâfini nadiren üzerine alırdı; daha çok bazı müphem tır vermekle yetinir ve bunlar sonra o alanın yetkilileri ve ■_;r. tarafından «yorumlanarak» proje veya kararlar şeklin-tıttre sunulur, o da bunları ya onaylar veya geri çevirirdi.
. i “azi devletinde sadece Hitler’in en yakın çevresinde bu-r :_nkacı veya bürokratlar gerçek bir yetkiye sahiptiler.
_ içinde, 1933’ten 1939’a kadar, rejim bir ölçüde halk ta-;,r renimsendi ve tutuldu. İşsizliğin kontrol altına alınmış r_r- ve dış politikadaki başarıların bunda büyük payı vardı. e _-yîe iyi niyetini, barışçı amaçlarını ilan eden Hider, za-i _£eriyle cesur oldubittilerini bağdaştırmasını bildi. 16 : îî’te zorunlu askerlik hizmetinin geri getirildiğini ilan et-i~ 1936’da Rheinland’ın askerlikten arındırılmış bölgesini
– 12 mart 1938’de Avusturya’yı ilhak etti (Anschluss). Son r.vül 1938’de, İngiltere ve Fransa bir defa daha Alman-
r tvun eğerek Südetler bölgesinin Reich topraklarıyla bü-trinesim kabul ettiler. Hitler böylece tek bir kurşun sık-
– Versailles Andaşması’nm bütün siyasî hükümlerini ve _ ~ ’mişri. Bundan cesaret alarak yayılmacı politikasını sür-;= 3 zamana kadar bunu coşkuyla karşılamış olan ordunun
■ r-tbeli komutanları kaygılanmaya başladılar. Çünkü as-
kerler, Almanya’nın henüz Avrupa çapında bir çatışma için hazırlıklı olmadığına inanıyorlardı. Ama şubat 1938’den beri Alman silahlı kuvvederinin başkomutanlığını üsdenmiş olan Hitler macerayı sürdürmeye karar verdi. Mart 1939’da Çekoslovakya’yı ortadan kaldırdı: Çeklere ait olan kısım bir Alman protektorası oldu. 1939 yazında padak veren Dantzig krizi üzerine Fransa ve İngiltere artık daha fazlasına kadanmayacaklarına karar verdiler. Mus-solini ve Göring Hitler’i yumuşatmaya çalıştılar, ama nafile. 23 ağustos 1939’da Sovyeder Birliği’yle imzaladığı saldırmazlık paktına güvenen diktatör 1 eylülde Polonya’nın işgal edilmesi için emir verdi. Böylece İkinci Dünya Savaşı başladı.
Zaferlerden çöküşe
Nazi zaferlerinin hızına ve genişliğine rağmen (eylül 1939’da Polonya, nisan 1940’ta Danimarka ve Norveç, mayıs-haziran 1940’ta Belçika, Hollanda ve Fransa işgal edildi), İngiltere direnmeye devam etti ve zaman Almanya aleyhine çalışmaya başladı. Başlıca dünya devlederi, başta Amerika Birleşik Devlederi olmak üzere, çok geniş silahlanma programlarını yürürlüğe koydular. Bunun üzerine Hider, Sovyeder Birliği’ne saldırmaya ve ülkeyi istila etmeye karar verdi. Önce büyük bir başarı elde etmekle beraber, Wehrmact’ın 22 haziran 1941’deki saldırısı Moskova önlerinde durduruldu. Almanya böylece iki cephede birden savaşmak zorunda kaldığı bir savaşın tuzağına düştü. Ama Hider ileriye doğru kaçmayı tercih etti. Pearl Harbor’a yöneltilen Japon baskınından sonra, Hider, Amerika Birleşik Devlederi’ne savaş ilan etti ve 1942 baharında Doğu cephesinde yeni bir saldmya geçti. Fakat bu da şubat 1943’te korkunç Stalingrad yenilgisiyle sonuçlandı.
Savaşın, çıkar yol olmadığı anlaşılmıştı, ama bununla beraber, yine de savaş Nazi rejimine yıkıcı ve terörist potansiyelini sonuna kadar kullanma fırsatını verdi. Almanya Rusya’ya saldırdıktan sonra Nazilerin baskı, işkence ve imha politikası çok daha büyük boyudara ulaştı: Avrupa Yahudilerinin yok edilmesine karar verildi (nihaîçözüm) ve bunlara karşı tam bir soykırım uygulandı. Temerküz kamplarında beş milyonun üstünde Yahudi hunharca öldürüldü.
1943’ten itibaren Almanya’nın askerî durumu kötüleşmeye başladı. Saldırıda atak ve yaratıcı olan Hider özellikle Rus cephesinde bir savunma stratejisi uygulamakta zorlandı ve bunu başaramadı. Birbirini izleyen yenilgiler karakteri üzerinde derin etkiler yarattı ve artık halk içine çıkmamaya başladı. Goebbels bundan büyük bir umutsuzluğa kapıldı; çünkü bütün propaganda ve milletin moralini yükseltme işleri onun cılız omuzlarına yüklenmişti. Gitgide daha az konuşan Führer ara sıra bu sessizliği bozduğu zaman da etrafındakilere daha çok yeni dünya düzeni ve Avrupa’nın yeniden örgüdenmesi konusundaki çılgınca projelerinden bahsediyordu. Zamanının kalan kısmını da genelkurmayın haritaları üzerine eğilerek askerî duruma boşuna çare aramaya çalışmakla geçiriyordu. Hider göz göre göre çöküyor, sürme-naj ve yüksek dozda aldığı ilaçların etkisiyle günden güne ihtiyarlıyordu. Ama her şeye rağmen iktidarı savaşın son günlerine kadar sarsılmadı. 20 temmuz 1944’te maruz kaldığı başarısız suikast teşebbüsü de halk arasında hâlâ ne kadar sevildiğini göstermekten başka bir işe yaramadı. Ama o artık milletinin çektiği acılara kayıtsızdı. 30 nisan 1945’te, Sovyet kuvvetleri Berlin’e girerken, Hider metresi Eva Braun ile evlendikten sonra bunkerin-de (yeraltı sığmağında) intihar etti. Daha önce Almanya’nın tüm sınaî altyapısının imha edilmesi için emir vermiş ve siyasî vasiyetini kaleme almıştı. □
Hitler ve metresi Eva Braun baş taşa. Bavyera’da Berchtesgaden’deki «Kartalyuvası» onun ikametgâh konak olarak en çok sevdiği yerdi; eylül 1938’de, Münih anlaşmalannın arifesinde, Ingiltere başbakanı NeviHe Chamberlain’i orada kabul etti.
AYRICA BAKINIZ
– lEMsn Almanya
• ib-anslI Dünya Savaşı (İkinci)
• iB-ANsı nazizm
– [b.ansli toplama kampları
