aerosol

aerosol
Bir sıvının, bir çözeltinin ya da katının parçacıklarının,
havada ya da bir gaz içinde dağılıp asılı kalması. Duman, sis ve pus birer aerosoldur. Dünyanın atmosferi de tek başına büyük bir aerosol olarak kabul edilebilir. Öteki doğal aerosoller de her zaman atmosferde bulunur ve iklimi etkilerler. Bir sıvının ya da tozun dağıtılması ya da buharın yoğunlaştırılması gibi yapay yöntemlerle de aerosoller hazırlanabilir. Parçacık büyüklüğünün aşağı yukarı aynı olduğu aerosoller, genellikle deneysel amaçlı hazırlanır. Aerosollerin parçacık yoğunluğu, çökelme (sedimantasyon) ve pıhtılaşma oranı, ışık dağıtma özellikleri ve akciğerlere işleme derecesi gibi özellikleri tıpta sık sık ölçülür. Yakın dönemde aerosol terimi, içeriğini sprey, köpük, macun ya da kreme çevirebilen kutular için de kullanılmaya başlamıştır. Metal, plastik ya da cam kutular, supabı açıldığında içindekileri püskürtmesi için,basınçla doldurulmuştur. Deodoranlar, saç spreyleri, çeşitli böcek zehirleri, soslar, ayakkabı boyaları, ev temizleyicileri, vb. birçok ürün, aerosol biçiminde hazırlanmak- tadır. Bu aerosollerde, basıncı sağlayan “iticiler”, oda sıcaklığında sıvı ya da gaz olabilirler ve çift amaçlıdırlar: İçeriği kutudan dışarı püskürtmek, sprey ya da köpüğün oluşumuna yardımcı olmak. Buhar basınçları, zehirli olmayışları ve kimyasal tepkimelere girmemeleri nedeniyle kloroflüorokarbonlar (CFCs) aerosollerde yaygın biçimde kullanılmışlardır ama, stratosferdeki ozon tabakasına zarar verdiklerinin anlaşılması nedeniyle (Bk. OZON TABAKASI) yerlerine başka maddeler kullanılmaya başlanmıştır. 1970 yıllarının sonlarında ABDveİsveçICFCs’nin kullanımını kısıtlamış, 1988’de dünyanın en büyük CFCs|üreticileri,Dow Chemical ve Du Pont şirketleri, üretimi belirli aşamalarla durdurmayı kabul etmişlerdir. Aerosollerde klorof- lüorokarbonların yerine kullanılmaya başlayan “itici- ler”in başlıcaları arasında hidrokloroflüorokarbonlar
Aerosol kutusunun üstündeki supap (A) bastırıldığında, sıvılaştırılmış gaz ve ürünün yüksek basınçta karışımının (D), plastik tüpten (E) ve çıkış çubuğundan (C) akmasını sağlar. Sıvılaştırılmış gazın atmosfer basıncında buharlaşması sonucunda, ince tanecikli bir pus oluşur (B). Basınca dayanabilmesi için, aerosol kutusunun taban bölümü (F) kubbe biçimindedir.
AFGANİSTAN 101
280 milyar kg 1 250 milyar kg
Atmosfere giren aerosoi parçacıklarının temel kaynağı doğadır; ama sanayide kullanılan işlemler, atmosferde aerosol parçacıkları birikmesine gün geçtikçe daha çok yolaçmaktadırlar. Her yılsanayi kökenli 280 milyar kg, doğal kaynaklı 1 250 milyar kg “hava kirletici”, atmosfere atılmaktadır. Sanayi kökenli kirleticileri, azot oksitler, kükürt oksitler, araba ekzoslarından çıkan hidrokarbonlar(1), fabrikalardan çıkan dumanlar (2)oluşturur; doğa kaynaklı hava kirleticiler, okyanuslardaki tuz püskürmeleri (3), kurak bölgelerde rüzgârla havalanan tozlar (4)„ bitkilerden hidrokarbonlar gibi gaz bileşiklerinin çıkması 15), orman yangınlarındaki duman (6) ve yanardağ püskürmeleri (7) kökenlidir. Bu kirletici parçacıkların büyük çoğunluğu başlangıçta gaz halindedir; ama atmosferdeki değişiklikler sonucunda katılaşırlar.
(HCFCS), hidrokarbonlar ve asetonda çözündürülmüş karbondioksit gibi sıkıştırılmış gazlar sayılabilir.