ALİ FUÂD CEBESOY
(yarbay) yükseltildi. Birinci Dünyâ Savaşında önce miralay (1915), Sina cephesinde İngilizlerin Tellü’ş-Şeria saldırısına karşı gösterdiği başanlı savunmayla da mirlivâ (tuğgeneral) oldu. Kafkas ve Filistin cephelerinde savaştı.
Birinci Dünyâ Savaşının mağlûbiyet ile netî-celenmesi ve vatanın düşman işgâline uğramasından sonra Anadolu’nun kurtuluş hareketine katıldı. Anadolu’da ilerleyen Yunan kuvvetleri karşısında ilk çete birliklerini kurdurarak savunma cephelerinin ortaya çıkmasında büyük rol oynadı. Sivas Kongresi sonunda (9 Eylül 1919) Batı Anadolu Umum Kuvâ-i Milliye Komutanlığına getirildi. TBMM açılmca (23 Nisan 1920) Ankara’dan milletvekili seçildi. 24-25 Haziran 1920’de teşkil olunan Batı Cephesinin ilk komutanlığına getirildi. Ancak Yunanlılara karşı başlattığı bir taarruzun başarısızlıkla neticelenmesi üzerine bu görevden alınarak Moskova büyükelçiliğine getirildi. 16 Mart 1921’de TBMM hükümeti adına Moskova Ant-laşmasım imzâladı. Ankara’ya döndükten sonra (2 Haziran 1922) TBMM ikinci başkanı seçildi. 1923’te ikinci defâ Ankara milletvekili olarak meclise girdi. 23 Ekim 1923’te meclisten izinli sayılarak, Konya’da 2. Ordu Müfettişliğine tâyin oldu.
Cumhûriyetin ilânı ile asker milletvekillerinden siyâsî ve askerî görevlerinden birini seçmeleri istendiği zaman Ali Fuâd Cebesoy, 30 Ekim 1924’te 2. Ordu Müfettişliğinden ayrılarak meclise döndü. 17 Kasım 1924’te Kâzım Karabekir Paşa, Refet Bele, Adnan Adıvar ve Rauf Orbay beylerle birlikte Cumhuriyet döneminin ilk muhâlefet partisi olan Terakkiperver Cumhûriyet Fırkasını kurdu. 3 Haziran 1925’te partinin kapatılmasından sonra bir süre siyâsetten uzak kaldı. 15 Haziran 1926’da Kemâl Atatürk’e karşı girişilen İzmir Suikastıyla ilişkili olduğu iddiâsıyla tutuklandı. İstiklâl Mahkemesinde görülen muhakemesi sonucu berâat etti.
1933’te Konya’dan milletvekili seçilerek yeniden meclise girdi. 1950 yılına kadar Konya ve Eskişehir milletvekilliği ile bu arada bayındırlık (1939-1943) ve ulaştırma (1943-1946) bakanlıkları görevlerinde bulundu. 1950 seçimlerinde Demokrat Parti listesinden bağımsız aday oldu. Önce Eskişehir, sonra da Demokrat Parti İstanbul milletvekili seçildi (1950-1960). 27 Mayıs ihtilâlinden sonra siyâsî hayattan çekildi. 10 Ocak 1968’de İstanbul’da vefât etti. Vasiyeti üzerine Geyve yakınında adını taşıyan kasabanın tren istasyonu yanındaki câmi avlusuna gömüldü. ;
Başlıca eserleri: Birüssebi-Gazze Meydan Muhârebesi ve 20. Kolordu, Millî Mücâdele Hatıraları, Moskova Hatıraları, General Ali Fuâd Cebesoy’un Siyâsî Hatıraları, Sınıf Arkadaşım Atatürk.
