Amerika, Latin (müzik ve dans)
Burada kullanılan Latin Amerika deyimi, Amerika’da, Birleşik Devletler’in güneyinde kalan bölgeyi ve Antil- ler’in iç kesimini kapsar. Bu büyük alanın müziği, coğrafi bir ayrımdan öte, etnik öğelerin (Avrupalı [özellikle İlber yarımadasından], Amerika yerlisi, Afrikalı ve melez) farklılığına göre biçimlenmektedir. Latin Amerika’da sömürge döneminde (XVI.-XIX. yy’da) Amerika yerlilerinin nüfusu azaldı ve geleneksel Kızılderili müzik kültürüne zarar verildi ya da İber müziğiyle kaynaştırıldı. XVI.yy. İspanyol tarihçilerinin verdikleri bilgilerin ve hiyerogliflerle çanak çömlek süslemelerinde görülen aletlerin dışında, bölgenin günümüzdeki müziği, aztek, İnka ve Maya uygarlıklarından ve Latin Amerika’nın fethinden önceki dönemden kalan müziğin gerçek yapısını kavramaya yardımcı olur. Bölgede Davullar, ziller, kemanlar, ince uzun davullar (derin kütükler), düdükler, flütler ve kamış ya da borudan yapılan çalgılar bulunmuştur; bununla birlikte, telli sazları eksiktir. Yaravi ve huayna şarkılarında ve bunların dans biçimlerinde, modern Amerika yerlileri, bas davul, arp ve değişik biçimlerde gitarlar gibi Avrupa’ya has çalgıların yanı sıra, hâlâ, flüt ve kamış ya da borudan yapılan çalgıları çokça kullanırlar. Bugün Amerika kızıl- derilileri, arkaik İspanyol modellere ya da Afrika kökenli Marimbalara dayanan, arplar, kemençeler ve gitarlar kullanmaktadırlar. Sadece Belli Tropikal bölgelerde (Amazon bölgesi gibi) yerli çalgılarla yorumlanan ve karışık olmayan bir Amerikan müziği bulunmaktadır. İber yarımadası kökenli birçok şarkı ve dansta 3/4 ve 6/8’li ölçüyü (hemiola), arpların, kemençelerin, gitarların ve villancico gibi yapılı biçimlerden alınan şarkı tiplerini değiştirmâ görüşü geniş kitlelerde rağbet görmektedir. Bu şarkı biçimleri arasında, Meksika’nın corri- do’su, Brezilya’nın desafio’su, And ülkelerinin copla’sı ve Güney Amerika, Antiller ve Meksika’nın décima’sı
sayılabilir. Bununla birlikte(birkaçlİber tarzı,/özgün biçimiyle korunmuştur; karma şarkı ve dans tarzları, konu, yapı, koreografi ve ruh olarak bölgesel özellikler taşır. Bunlar, Arjantin’den zamba, Şili ve Bolivya’dan cueca, Kolombiya’dan bambuko, Venezuela’dan joropo, Meksika’dan ¡arabe ve huapango ve Küba’dan son ve punto’dur. Bunlarda, genellikle, çift olarak ve ayakları yere vurarak ve eşarp sallanarak dans edilir. Zenci nüfusun yoğun olarak yaşadığı bölgeler, Antiller, Doğu-Orta Amerika, Venezuela, Brezilya ve Kolombiya-Ekvador kıyıları gibi tropikal kıyılardır. Çok ritmli, «ostinato»ların (sık sık tekrarlanan müzik notaları) yoğun olarak kullanıldığı, tekrarlanan kısa bölümlere dayalı doğaçlamaların yapıldığı Afrika müziğine yakın biçimlerdir. Hem değiştirilmemiş, hem de uyarlanmış biçimlerde Afrika çalgıları, değişik bölgesel adlarda ve çeşitli biçimlerde bulunur. Bunlar arasında uzun davullar, üçlü davullar (konga), demir gonglar, sukabağı çalgıları (guiro), çubuklar (klave), iç ya da dış ziller (mara- kas, şekere), sanza (marimbula) ve marimbalar vardır. “Çelik davul”u karşılayan bir çalgı yoksa da çeşitli davul biçimlerine rastlanır. Brezilya’nın Yoruba kökenli kan- domble’si, Küba’nın lukumi’si ve Haiti’nin voodoo’su gibi birçok Afrika biçimi, Afrika’daki dinler ile kaynaşmıştır. Daha karma kültüre dayalı Afrika kökenli Amerika müziği, Brezilya’nın kırsal kesiminden samba de morro (karnaval sambası), Dominik Cumhuriyeti ve Haiti’den merengue, Porto Riko’dan bomba ve plena ve Küba’dan rumba, konga, guaraça, son ve son mon- tuno ulusal folklor müziğine dönüşmüştür.RumbaVdan esinlenilerek geliştirilen Salsa, New York’un İspanyol ve Antil kökenli nüfusunun popüler müziği haline gelmiştir. Kitlesel medyanın sayesinde, kozmopolit biçimler hâlâ Latin kökenli) halklarda ve uluslararası alanda popüler olmaktadır. Bunlar arasında Küba’dan bolero ve danzon, Arjantin’den tango, Brezilya’dan
samba ve bossa nova, Trinidaid’dan kalipso, ve Kolombiya’dan kumbiya başta gelir. Jamaika’nın Reggar’si, üslup ve ruh olarak, Antiller’in Latin müziklerinden çok, “sul”a yakındır. XVI.yy’dan XlX.yy’a kadar, birçok Latin Amerika “sanat” müziği, çağdaş Avrupalı modellerini etkile- miştir.|Kızılderili besteciler,sömürgelerde doğan AvrupalI bestecilerjve|müzisyenler,ıhem aile geleneklerine hem sömürge kültürlerine yakın müzikler bestelediler ve çaldılar. Bununla birlikte, XX.yy’da bazı besteciler geleneksel folklorlarına ve kabile müziğine dayanan “ulusal seslerini” keşfettiler (ya da onu yeni bir yapılanmaya götürdüler). Bunlar arasında, Brezilyalı Heitor Villa-Lobos ve Meksikalı Manuel Ponce, Carlos Cha- vez, Silvestre Revueltas ve Blas Glaindo sayılabilir. Diğer besteciler, ulusaldan önce evrenseli teknik olarak öne çıkarmışlardır: bunların arasında; Arjantin’den Al- berto Ginastera ve Mauricio Kagel, Brezilya’dan Ca- margo Guarnieri,Şili’den Domingo Santa Cruz VVilson, Juan Orrego-Salas ve Meksika’dan Julian Carrilo önde gelen sanatçılardır.