ASPİR

ASPİR (Carthamus in c to riu s ), Alm.Förber
safflor, Fr. Carthame, İng. False saffrorı, safflower.
Familyası: Bileşikgiller (Compositae).
Türkiye’de yetiştiği yerler: Orta ve Güney Anadolu.
T
emmuz-eylül ayları arasında turuncu renkte
çiçekler veren, 60 cm kadar yükseklikte, 1-2 senelik,
tüysüz bir bitki. Yapraklar mızraksı, sapsız,
gövdeyi sarıcı, kenarları dişli ve dişlerin uçları
dikenlidir. Çiçeklerin hepsi tüp şeklinde ve erdişil
(erkek ve dişi)dir. Meyveler 6-7 mm uzunluğunda
koni şeklindedir.
Vatanı Arabistan olan bir kültür bitkisidir. Orta
ve Güney Anadolu’da yetiştirilmektedir. Anadolu’da
yetişen yabânî türleri de vardır. Yalancı
Safran olarak da bilinir.
Kullanıldığı yerler: Aspir çiçekleri “yalancı
safran” ismi altmda bir boya maddesi ve hakîkî safranın
saflığının giderilmesinde kullanılan bir materyal
olarak pek eskiden beri tanınmaktadır. Tohumlarından
elde edilen yağ ise çok acı ve lezzetli
olup; dâhilen müshil, hâricen ise romatizmaya
karşı kullanılır. Otsu kısımları ve meyve küspesi
hayvan yemi olarak pek mühimdir.
Çiçeklerinden kartamin ve izokartamin isimli
2 kristalize glikozit elde edilmiştir. Meyvelerinde
şeker, protein ve sâbit yağ vardır; Aspir tohumlarından elde edilen yağın verimi % 16,5 kadardır.
Yağ elde edildikten sonra kalan küspe hayvan yemi
olarak kullanılır.
Yünlü aspir (Carthamus lanatus): Çiçekleri
altın sarısıdır. Yaprakları yapışkan, derin parçalı,
üzerleri tüylü ve kokulu bir türdür. Trakya ve
Bilecik çevrelerinde rastlanır.
Kullanıldığı yerler: Yünlü aspir, terletici,
kurt düşürücü, âdet söktürücü özelliklerinden dolayı
tedâvide de kullanılmaktadır.