Akciğer Tromboembolizmî Akciğer tromboemboüzminde temei olay, pulmoner arter dallarından bir veya iıiina fazlasının tıkanması ve o böipede kan c o la s iminin engellenmesidir. Tıkanma ço- £ unlukla kan akımı ile gelen pıhD veya va- tıancı cisimle oluşmaktadır. Gelen tıkavıcı maddeye “embolus”, tıkanma olayına “em- t oli” denmektedir. Nadiren doğrudan da- rıar duvarında oluşan bir pıhtı (tromboz) l ulunduğu lümeni ...

sesbilim Doğal dillerin ses sistemlerinin bilimsel incelenmesi. “Seslerin dil sistemlerindeki işlevleri açısından incelen­   mesi” diye de tanımlanan sesbilim (fonoloji de denir), 1870’e doğru Baudouin Courtenay’in ruhsal sesbilgisi ve fizyolojik sesbilgisi ayrımını öngörmesinden sonra, de Saussure’in Cenel Dilbilim Derslerin deki (Cours de Linguistique Generale) kavramların (dil/söz ayrımı, sistem, değer, gösteren ve gösterilen, dizim ve dizi kav­ramları) uygulanmasıyla, sesbilgisinden ayrılmıştır. Kendi ...

  sesbilgisi Dilin sesçil öğelerinin ve sözlü bildirişim süreçlerinin in­celenmesi. Dilbilimin dallarından biri olan sesbilgisi (fo­netik de denir), kendi içinde üçe ayrılır: Seslerin üreti­mini, sesletim sırasında ses organlarının hareketlerini inceleyen söyleyiş sesbilgisi; havanın titreşimleriyle ak- tarılışı sırasında sesin fiziksel nitelikli özelliklerini (yük­sekliğini, sıklığını, yoğunluğunu) inceleyen fiziksel (ya da akustik) sesbilgisi; sesçil birimlerin (fonemler) algıla­nışını aydınlatmayı amaç alan işitim sesbilgisi.

serval Kedigiller ailesinden yabankedisi türü. Afrika’da, Bü­yük Sahra’nın güneyinde kalan kesimde yaşayan serval (Bil. a. Felis serval), ince uzun bedenli, uzun bacaklı, uzun boyunlu, küçük başlı, geniş ve dik kulaklı, kısa kuyruklu bir hayvandır. Erkeğinin uzunluğu 1 m’yi (kuy- ruğununki 30 cm), ağırlığı 11 kg’ı, omuzdan yere yük­sekliği 58 cm’yi bulur. Kısa tüylü postu, sarımsı üstüne siyah benekli ve çizgili, ...

serum İçinden fibrinin ayrılmış olduğu kan plazması. Serumun başlıca bileşenleri, serum globülinleri ya da immünog- lobülinlerdir. İmmünoglobülinler, bedenin bağışıklık tepkisiyle ilişkili (Bk. BAĞIŞIKLIKBİLİM; BAĞIŞIKLIK SİSTEMİ) proteinlerdir. Serum ayrıca, birçok tuz, gli­koz, aminoasitler ve hormonlar içerir. Tedavide kulla­nılan serumları üretebilmek için, kan plazması merkez- kaçlanarak, fibrin plazmadan ayrılır.

sertlik Darbelere, çarpmalara, basınca dayanıklılık gösteren maddelerin niteliği. Bir maddenin sertliği, yabancı bir cismin çizmesine karşı gösterdiği dirençle belirlenir. El­mas, bilinen maddelerin en sert olanıdır ve bütün mad­deleri çizer;yalnızcakendi tozuylatıraşlampparlatılabi- lir. Bir cismin sertliği, taneciklerinin (atomlarının) mad­de içindeki fiziksel dizilişine bağlıdır; bu dizilişin de kimyasal bağlarla yakın ilişkisi vardır. Sözgelimi, elma­sın çok sert bir madde olmasının nedeni karbon atom­larının, düzenli ...

serotonin Organizmanın birçok dokusunda bulunan, sinir siste­mine özgü kimyasal aracı olarak etki gösteren amin. Formülü C,0 H,2N20 olan serotonin (5-hidroksitripta- min de denir), memelilerde sindirim sistemindeki hüc­relerde üretilip, hipotalamusta ve orta beyinde de bulu­nur. Özellikle organların uyarılmasında ve kan damar­larının daralmasında etkilidir. Bu nedenle, şoklara yol açar. İnce bağırsak kanserleri sonunda görülen bozuk­lukların (ishal, vb.) ortaya çıkmasında ve yarımbaşağrı- larında ...

Serkin, Rudolf_____________________ AvusturyalI piyano virtüözü (Eger 1903-Guilford, ABD 1991). Daha 13 yaşındayken Mendelssohn’un bir kon­çertosunu yorumlayarak dikkatleri çeken Rudolf Ser­kin, 1920’den başlayarak Berlin’de konser piyanistliği yaptı. Çoğunlukla kemancı Adolf Busch’la (sonradan kayınbabası oldu) birlikte müzikaller çevirip, özellikle Beethoven’in müziğini yorumlayışıyla ün saldı. 1939’da ABD’ye yerleşti ve Philadelphia’da Curtis Ens- titüsü’nde ders verdi. 1968-1977 arasında da aynı kuru­mun yöneticiliğini yapıp, pek ...

serigrafi________________________ Delikli dokuma gerilmiş bir çerçeveden oluşan şablon yardımıyla gerçekleştirilen baskı yöntemi. Serigrafide delikli dokuma (ipek, naylon kumaş ya da metal dalına) üstünde, basılacak resmi oluşturacak delikler açık bıra­kılıp, öbür deliklerin bir zamk çözeltisi ya da lakla tıkan­masıyla oluşturulan şablon, herhangi bir taşımalık (kâğıt, metal, plastik, cam, fayans, ağaç, vb.) üstüne aparatlanır. Kauçuk bir rakleyle sürülen mürekkep ya da boya, ...

serdarıekrem Osmanlı devletinde, padişahın katılmadığı seferlerde ordunun başına getirilen sadrazama verilen unvan. Ge­niş yetkilerle ordunun başına getirilen serdarıekrem, Divanı Hümayun kayıtları ile atama ve görevden alma defterlerini de yanında götürür, sefer süresince bütün atama, görevden alma, sürgün ve idamları, padişaha sormadan uygulardı. Serdarıekrem unvanı, Tanzi­mat’tan sonra da, asker sınıfından başkomutanlar için kullanılmıştır.

serçe Dokumacıkuşugiller ailesinden kuş türü. Dünyanın her yanında yaşayan serçe (Bil. a. Passer domesticus), yak­laşık 15 cm boyunda, kahverengi çizgili, erkeklerinde yer yer kızıl kahverengi ve siyah lekeler bulunan, göğüs bölümü kirli kremrengi bir kuştur. İnsana yakın bir hay­vandır ve genellikle evlerin çevresinde yaşar. Oyuklar­da ya da sık bitki örtüsü arasında, çeşitli bitkilerden der- ma çatma, kubbeli yuvalar yapar.

septisemi Kana hastalık taşıyan bakterilerin karışmasını belirten tıp terimi. Halk arasında “kan zehirlenmesi” denen sep­tisemiye, aşağı yukarı bütün bakteriler yol açabilir; ya­yıldıkları dokularda bozunlara ve toksin salgılanmasına neden olurlar. Zatürree gibi yerel enfeksiyonları ciddi­leştiren ve oldukça tehlikeli olan septisemide, antibi­yotik tedavisiyle, başarılı sonuçlar alınmaktadır. septisizm: Bk. kuşkuculuk. sera etkisi Atmosfer bileşenlerinin morötesi ışınları ve görünür Sera etkisi, yeryüzünün, Güneş’in ışınlarını ...

Sennett, Mack_____________________ ABD’li sinema yönetmeni (Richmond, Kanada 1880- Hollyvvood 1960). Bir süre küçük rollerde oynayıp, sonra D. W. Griffith’in asistanlığını yapan Mack Sennett (asıl adı Michael Sinnotftur), 1912’de “Keystone” adlı kendi stüdyosunu kurarak ilk filmini yönetti. Charlie Chaplin, Frank Capra gibi sinema dehalarını “keşfe­dip”, çektiği filmlerle bürlesk türünü yarattı. Sesli si­nemanın bulunmasıyla bu türfilmlergözden düşünce, çağa ayak uydurmayı başaramadığından, bütün ...

Senghor, Leopold Sedar Senegalli şair, yazar ve devlet adamı (Joal, Dakar yakını 1906). Sererler kabilesinden olan Leopold Sedar Seng­hor, Fransa’da öğrenim görüp, Antil adaları kökenli si­yahlarla ilişki kurarak, “zencilik” konusunda özgün bir görüş geliştirdi ve birçok deneme ile ilk şiirlerini yayın­ladı. Öğrenimini tamamlayınca öğretmenlik yapıp, 1945’te Kurucu Meclis’te Senegal milletvekili olarak yeraldı. Ertesi yıl milletvekilliğine seçilip, Konsey başr kanlığı ve ...

Senegal Batı Afrika’da ülke. Güneyde Gine-Bissau ve Gine, do­ğuda Mali, kuzeyde (Senegal ırmağının kuzeyinde) Mo­ritanya’yla sınırlı olan, batıda 600 km’lik bir kıyıyla Atlas okyanusuna apjJan Senegal 1960’a kadar bir Frans)i sömürgesiyken, o tarihte bağımsızlığa kavuşmuştur. Başkenti Dakar, Batı Afrika’nın en büyük limanların- dandır. YÜZEYŞEKİLLERİ, İKLİM VE DOĞAL KAYNAKLAR Aşağı yukarı bütünüyle kırmızımsı topraklarla örtülü al- SENEGAL CUMHURİYETİ GENEL BİLGİLER. Yüzölçümü: ...

Senefelder , Alois yazan, ama parasızlıktan ötürü bastıramayan Alois Se­nefelder, bu duruma çözüm ararken, verniğe batırılmış resim fırçasıyla bakır levha üstüne harfler çizmeyi, lev­hanın öbür bölümlerini asitle aşındırmayı ve böylece yazının bir kabartmasını elde etmeyi tasarladı; sonra bakır levha yerine kireçtasından yararlanmayı deneyip, sonunda taşbaskı yöntemini buldu.

Senedi İttifak Mahmut II döneminde merkezî hükümet ile âyan ara­sında yapılan sözleşme (7 Ekim 1808). Mahmut ll’yi tahta çıkardıktan sonra sadrazamlığa getirilen Alemdar Mustafa Paşa’nın, İstanbul’a çağırdığı âyan üyelerinden bir bölümü ile merkezî yönetimin temsilcileri arasında Kâğıthane köşkünde yapılan toplantı sonucunda, alı­nan kararlar, “Senedi İttifak” adı verilen sözleşmeyle belirlenip, mühürlendi. Osmanlı tarihinde padişahın haklarını kısıtlayan ilk belge olan Senedi İttifak’a ...

Seneca, Lucius Annaeus Latin filozofu (Cordoba, İspanya İ.Ö. 4’e d.-Roma İ.S. 65). Ünlü bir belagatçi olan Hatip Seneca’nın (İ.ö. 60’a d.-İ.Ö. 39’a d.) o§Uj olan Lucius Annaeus Seneca (ba­basından ayırmaİctein Filozof Seneca da denir), Ro- ma’da felsefe dersleri alıp, yeni pythagorasçı Sotio’nun etkisiyle bir süre vejetaryenliği benimsedi; ama ergen­lik çağında sağlığı bozulunca, Mısır valisi olan akrabala­rından birinin yanına gitti. Dönünce ...

Endika Üyelerinin ortak çıkarlarını korumak için kurulmuş meslek örgütü. Türkiye’de sendika kurma hakkı, Ana­yasa ve Sendikalar Kanunu’yla düzenlenmiştir. Anaya- sa’ya göre, işçiler ve işverenler, sendika kurma hakkına sahiptirler. 5 Mayıs 1983 tarih ve 2821 sayılı Sendikalar Kanunu’na göreyse, sendikalar bir iş kolundaki işyerle­rinde çalışan işçiler tarafından kurulabilir ve farklı işkol- larından en az beş sendika biraraya gelerek konfede­rasyonlar oluşturabilirler. Sendikalar ...

Akut Solunum Yetmezliği Akut solunum yetmezliği, akciğerlerde gaz alım-veriminin süratle bozulduğu acil  oaelligi, yasamı tehdit ed«cek düzeyde hipoksemi oluşmasıdır. Hıpokse- minın beraberinde hiperkapni bulunabilir veva bulunmaz. Akut solunum yetmezliğine neden ola­bilen durumlar şunlardır : 1-    Solunum merkezi fonksiyonu bo­zuklukları: Aşırı dozda sedatıf ilaç alımı Serebrovasküler hastalıklar Kafa travması îdyopatik hipoventilasvon 2-  Medulla spinalis ve nöromüsküler sis­tem bozuklukları: Myasthenia gravis Poliomyelitis ...