(Yevgeniy Viktoroviç), rus tarihçi (Kiev 1875 – Moskova 1955). Tartu’da (1911), sonra Petrograd’da (1918) profesörlük yaptı. Fransız devrimi’nin ve Birinci imparatorluk’un iktisadi ve toplumsal tarihi konusunda uzmanlaştı. Tezini Ra- boçiy Klass vo Frantisii v Epohu Revoyut- sii (Devrim döneminde Fransa’da işçi sınıfı) [2 cilt, 1909-1911] üzerine hazırladı. 1928’de bunun devamını yazdı: la Clas- se ouvriĞre en France aux premiers temps ...

Zool. TARLAKUŞU’ nun eşanlamlısı.

(fr. tarlatane; portekizce tarlatana’dan). Belli bir sertlik kazandırmak için aprelenmiş, kalıp ya da kalıp dolgusu yapmada kullanılan ince muslin. —Grav. Basım sırasında, kazınmış ve mürekkeplenmiş planşın yüzeyindeki fazla mürekkebi almaya yarayan gergin muslin.

(Ali Nihat), türk edebiyat tarihçisi (İstanbul 1898 – ay. y 1978). Darülfü- nun’un Türk edebiyatı, Fars edebiyatı, Garp edebiyatı bölümlerini bitirdi (1919). islam-türk edebiyatlarında Leyla ve Mecnun mesnevileri adlı teziyle Türkiye’deki ilk edebiyat doktoru oldu (1921). İstanbul Üniversitesi edebiyat fakültesi’nde metinler şerhi doçenti olarak göreve başladı (1934), profesörlüğe yükseldi (1941). Eski türk edebiyatı kürsüsü başkanlığından emekliye ayrıldı (1972). Karşılaştırmalı metin ...

Yuva yapma dönemi dışında sürüler halinde ve yerde yaşayan ötücükuşlar familyası. (Türkiye’ de 8 türü yaşar. Bil. a. Alaudidae.) [-* TARLAKUŞU.]

(tuzlamak anlamında yun. tarikheuein’den). Antik. Yunanyuva yapan, böcekler vs tanelerle beslenen bir türdür. Kulaklı tarlakuşunun başı siyah ve sarıdır; her iki gözünün de üstünde bir tutam tüy bulunur. Tarlakuşugiller, Avustralya’ya kadar bütün Eski Dünya’ya yayılır. Avustralya’da yaşayan yerli tür Mi- ralra Javanica tüylerinin çeşitli renklerde olabilmesiyle dikkati çeker. Tarıma yararlı olduklarından bazı ülkeler tarlakuşlarının çoğalması için çaba harcamaktadırlar. —Avc. Birçok ...

Bir tarikata bağlı olma. —2. Tarikatların yaşatılmasından yana olma.

sıf. ve a. 1. Bir tarikata bağlı olan kimse için kullanılır. —2. Tarikatları yaşatmak isteyen ve bu yolda çalışan kimse için kullanılır. —Tasav. Tarikatçı mezarı, Konya’da Mev- lana’nın türbesindeki Babüsselam denilen bölümün sol yanında yer alan mevle- vi mezarlığına verilen ad.

sıf. (fars. târik). Esk. Karanlık: Şeb-i târik (karanlık gece).

kı a. (ar. tarik). Esk. 1. Yol: “Belaların çeküben dönmeyüb tarikinden” (Fuzuli, XVI. yy.). —2. Tutulan yol, izlenen yöntem: “Tarih-i Cevdet’in tahrîrine başlardım ve tarik-ı tertilde kaba türkçe ibâ- rât ile tahririni iltizam eyledim” (Cevdet Paşa, XIX. yy.). —3. Meslek, iş. —4. Neden, amaç, vasıta: “Bazıları doğrudan, bazıları ise temsil ve tasarruf tarikiyle tercüme edilmiş olan…” (Baha Tevfik). —5. Tarik-ı ...

tarihçi Dursun Bey’ in 2 bölümlük yapıtı (XV. yy.). İstanbul’un fethine ve Fatih’in öteki seferlerine katılan yazar, yapıtının ilk bölümünde bu olayları gerçekçi bir dille anlatır. 2. bölümde Ba- yezit II döneminin olayları daha dolaylı bir anlatımla ele alınır. Fatih Sultan Mehmet ve Bayezit II dönemleri üzerinde çalışanlar için önemli bir kaynak oluşturan yapıt, Mehmet Arif Bey tarafından Tarih-i osma ...

son osmanlı vakanüvisi Abdurrahman Şeref Efendi’nin (1853-1925) yüksekokullarda ders kitabı olarak okutulmak üzere yazdığı 2 ciltlik yapıtı (1893-1896). İslamlığın doğup gelişimini ve yayılışını anlatan bir girişin ardından, yapıtta Ösmanlı devletinin kuruluşundan Abdülmecit döneminin sonuna kadar geçen olaylar kronik olarak özetlenir. Yazar, 1. ciltte Selim II döneminin sonuna, 2. ciltte de Murat III döneminden Abdülaziz tahta çıkana kadar meydana gelen olayları ...

ilhanlı devlet adamı ve tarihçi Cüveyni*’nin (1226-1283) üç ciltlik yapıtı. Uzun bir girişle başlayan 1. ciltte, moğol gelenekleri ve Cengiz yasası hakkında bilgi verildikten sonra Cen- giz’in ortaya çıkışından ölümüne kadar moğol fetihleri; Uygurlar’ın din, görenek ve efsaneleri abartılı bir biçimde anlatılır (yapıtın bu cildi, Türk tarih kurumu tarafından yayımlandı). 2. ciltte Harizmşahlar’ la Karahitaylar’dan söz edilirken, Öge- dey’den Hulagu’nun ...

Ahmet Cevdet* Paşa’ nın (1822-1895) osmanlı tarihinin bir bölümüne ilişkin 12 ciltlik yapıtı. 1851’de kurulan Encümeni Daniş, osmanlı tarihini 3 bölüme ayırarak, üyeleri arasında bulunan Cevdet Paşa’yı 1768-1826 arası dönemi yazmakla görevlendirdi. Küçük Kaynarca antlaşması’ndan (1774) Yeniçeri ocağı’nın kaldınlışına (Vakai hayriye) [1826] kadar geçen olayları kapsayan yapıtını kaleme almak için yalnız arşivlerden değil, kendinden önceki vakanüvislerden, özellikle Vâsıf, Enveri, Edip, ...

Ebülfazl Muhammet Beyhaki’nin (995-1077) Gazneliler tarihine ilişkin yapıtı. 30 cilt olarak yazılan ve bugüne ancak 5. cildin sonu, 6. ve 9. ciltlerle 10. cildin başlangıcı kalan yapıtında Beyhaki, gördüğü ve yaşadığı tüm olayları geniş bir biçimde anlatır. Mesut I dönemi kapsamında (1030-1040) Gazneli- ler’in devlet yönetimi, saray yaşamı ve hanedanın kökeni hakkında ayrıntılı bilgi verir. İranlI bir memurun anıları biçiminde ...

sadrazam Ahmet Cevat Paşa’nın (1850-1900) yapıtı. 10 cilt olarak tasarlanan ve imparatorlukta öteden beri yer alan askeri kuruluşları, XX. yy.’a kadar yapılan önemli savaşları, bu tarihe kadar devleti sarsan büyük ayaklanmaları anlatan yapıtın sıkı sansür nedeniyle yalnız kuruluşundan ortadan kaldırılışına kadar Yeniçeri ocağı’nın tarihini kapsayan birinci cildi yayımlandı (1879). Yayımlanan bölümünde, İstanbul Yeniçeri müzesi’nde bulunan üniformalara göre hazırlanmış çok güzel ...

Fazlullah el-Emin bin Rüzbihan el-Hunci’nin farsça yapıtı. Akkoyunlular’dan Sultan Yakup (1478-1490) ve oğlu Baysungur (1490 -1492) dönemlerindeki olaylarını içerir. Son derecede tumturaklı bir üslupla yazılmış olan bu tarih, V. F. Minorsky tarafından kısaltılarak, Abridged Translation of Fadlullâh b. Rûzbihân Khunj’s 73rih-i âlem, ârâ-yi Emini (Londra, 1957) adı ile İngilizceye çevrildi.

azerbay- canlı tarihçi İskender Bey Münşi’nin (1560 -1633) İran’da özellikle Şah Abbas I dönemini (1588-1629) anlatan yapıtı. Safevi -osmanlı ilişkileri, İran’da yaşayan türk boylarının etnografya ve kültürleri hakkında geniş bilgi veren yapıt; “mukaddeme”, “sahife I”, “sahife İl”, “maksad I”, “mak- sad İl” başlıkları altında 5 bölümden oluşur. Mukaddemede Safeviler’in kökenleriyle Şah Abbas’a kadar olan hükümdarların dönemi kısaca anlatıldıktan sonra, bunu ...

sıf. (ar. târît] ve -/’den tsritji). Tarihsel: Tarihi araştırmalar. Tarihi olaylar. Tarihi bir an. Tarihi bir anıt. —Ed. Tarihi roman, piyes, konu ve kişileri tarihten kaynaklanan roman, tiyatro oyunu. (Bk. ansikl. böl.) —ANSİKL. Ed. Letaif-i rivayet dizisindeki Yeniçeriler’de (1871) Selim III dönemi İstanbul’undaki yaşamı konu edinen Ahmet Mithat o dönemde türk okurlarınca çok beğenilen Monte Kristo romanını (Ale- xandre Dumas, ...

Tarihsel konularda incelemeler, araştırmalar yapma işi. —Fels. Nesnelerin ve olayların, tarihsel ortaya çıkışları ve gelişimleri bakımından incelenmesi.