Avustralyen bölge

Avustralya, Tasmanya, Yeni Gine ve Malaya takımadalannın bir bölümünü kapsayan zoocoğrafya bölgesi. Yer yer tropik, yer yer ıhman iklim koşullan gösteren bu bölgenin başhca özellikleri, öbür zoocoğrafya bölgeleriyle kara bağlantısının olmaması, tath su balıklan, amfibyum ve .sürüngen türleri açısından yoksul olması, eteneü (plasentalı) memelilerin hiç bulunmaması ve keselilerin egemen olmasıdır. Keseliler (Marsupialia) üsttakı- mımn üyeleri Nearktik ve Neotropikal bölgelerde de bulunmakla birlikte, Avustralyen bölgede başka memelilerin bulunmaması nedeniyle ileri derecede evrimleşerek öbür bölgelerdeki eteneli memelilerin yerini doldurmuştur. Altı ekidne ve bir ornitorenk türünü içeren tekdelikliler (Monotremata) takımı ile toplam sekiz memeli familyası yalnızca bu bölgeye özgüdür. Kuş faunası, yeryüzünün hemen her yanma dağılmış familyalann üyelerinden oluşur. Sürüngen faunası, bu bölgeye özgü iki familya dışında Oryantal bölge ile büyük benzerlik gösterir. Avustralyen bölgeyi Oryantal bölgeden ayırmak için iki sınır çizgisi önerilmiştir. Wallace çizgisi olarak bilinen ilk sınır, kuzeyde Filipinler ile Maluku adalan, güneyde Bomeo ve Selebes, daha güneyde Bali ve Lombok adalannın arasından geçer. Weber çizgisi olarak bilinen İkincisi daha doğudan geçerek Selebes’i ve Timor’u Or
yantal bölgede bırakır. Bazı zoocoğrafya uzmanlan ise, iki çizgi arasındaki geçiş bölgesini ayırarak Wallacea adını verirler.
Avustronezya dilleri bak. Malezya-Poli- nezya dilleri
Avusturya, tam adı a v u s t u r y a c u m h u r î- y e t İ, Almanca r e p u b l ik ö s t e r r e ic h , Orta Avrupa’nın güneyinde, denize kıyısı bulunmayan dağlık ülke. Yüzölçümü 83.855 km2, nüfusu (1985 tah.) 7.557.700’dür. Başkenti Viyana’dır. Batıda İsviçre ve Liechtenstein, kuzeybatıda AFC, kuzeyde Çekoslovakya, doğuda Macaristan, güneydoğuda Yugoslavya ve güneybatıda İtalya ülkeyi çevreler.
DOĞAL YAPI YÜZEY ŞEKİLLERİ. Kuzeydoğu kesiminde, Alpler’in doğu kenanyla Bohemya ve Mo- ravya’nm tepeleri arasından Macaristan Ovasına akan Tuna Irmağı dışında, Avusturya’nın genel görünümünde dağlar ve ormanlar belirleyicidir. Öteden beri Avrupa’nın büyük kentlerinden biri olan başkent Viyana, Tuna’nın dağlann arasından çıkarak görece kurak düzlüklere girdiği yörede kurulmuştur. Alpler’in Avusturya sınırlan içindeki en yüksek tepesi batıda yükselen Grossglock- ner’dir (3.797 m). Kireçtaşından oluşan Avusturya Alpleri, kuzey ve güney sıradağ- lan olmak üzere ikiye aynlabilir. Sarp ve engebeli bu iki sıra, kristal kay açlar dan oluşan ve daha yumuşak biçimli bir orta dağ dizisiyle birbirinden aynlır. Ülkenin fiziksel belkemiğini oluşturan bu dağ kütlelerinin kuzeyinde, Kuzey Alpler’le Tuna arasında tepelik bir Alp altı kuşağı yer alır. Tuna’nm kuzeyinde zengin ormanlarla kaplı yamaçlar uzamr. Viyana’nın doğusundaki alçak bölgeler, Macaristan Ovasının batı uzantısı görünümündedir. AKAÇLAMA. Avusturya bir göller ülkesidir. Çoğu, özellikle Salzkammergut çevresindekiler, Buzul Çağı aşınımıyla oluşmuştur. En büyükleri, bir bölümü komşu ülkelerin sınırlan içinde kalan, batıda Konstanz
Avusturya Alpleri’nde bir göl Avusturya Kültür Ofisi izniyle
Gölü (Bodensee) ve doğuda Neusiedler Gölüdür (Neusiedler See). Avusturya topraklannm yüzde 96’sındaki akarsular Tuna’ya dökülür. Karadeniz ile Kuzey Denizi arasındaki su bölümü çizgisi Avusturya’nın kuzeyinden geçer. Tuna ile Akdeniz ve Atlas Okyanusuna dökülen ırmaklann arasındaki su bölümü çizgisi de ülkenin batı sımnyla çakışır. Güneyde Kar- nik Alpleri, daha batıda ise Alpler’in ana sıralan, Po Irmağının akaçladığı bölgenin su bölümü çizgisini belirler. İKLİM. Avusturya’nın nemli batı bölgeleri Atlantik ikliminin etkisi altındadır. Bu kesimlerde yıllık yağış 1.000 mm dolayındadır. Ülkenin doğusu, özellikle daha kuru ve kara ikliminin etkisi altında kalan kesimler daha düşük yağış alır. Alçak bölgelerde ve tepelik doğu bölgelerinde ocak ayı sıcaklık ortalaması -0,9° C,
47 Avusturya
temmuz ayı ortalaması ise 20,3°C’dir. 3000 m’den yüksek yerlerde sıcaklık -11,3° C (ocak) ile 2,1° C (temmuz) arasında değişir. Buralarda kar kalınlığı ocak ayında yaklaşık 3 m, temmuzda ise 1,5 m dolayındadır. Egemen rüzgâr batıdan eser. Bu nedenle, batı bölgelerde yüksek olan nemlilik, doğuya doğru giderek azalır. BİTKİ ÖRTÜSÜ VE HAYVAN VARLIĞI. Toplam alanının üçte ikisi orman ve çayırlarla kaplı olan Avusturya, Orta Avrupa’nın en ormanlık ülkesidir. Ormanlann egemen ağacı ladindir; melez, kayın ve meşe ağaçla- nna da sıkça rastlanır. Alpler bölgesinde ve dağ eteklerinde iğneyapraklı ormanlar belirleyiciyken, daha ılık bölgelerde yaprakdö- ken ormanlar ağırlık kazanır. Bugün yasalarla koruma altına alınmış olan yabani hayvanlar arasında boz ayı, kaya kartalı, bütün şahin türleri, doğan, baykuş, turna, kuğu ve leylek sayılabilir. Avlanma, yılın belli dönemleriyle sınırlanmıştır. En çok avlanan hayvanlar geyik ve tavşandır. Irmaklarda alabalık, gölge balığı, berlam, turna balığı, tatlısu levreği ve sazan bulunur.
NÜFUS. Avusturya’da kırsal yerleşim dokusu yüzyıllarca önce, Alp tipi çevrenin koşullanna
Avusturya Alpleri’nde bir köy Avusturya Kültür Ofisi izniyle
göre biçimlenmiştir. Yeni kırsal yapılaşma da, özellikle ülkenin batı ve orta kesimlerinc e , halen bu eski geleneklerin etkilerini taşır. Buna karşılık ülkenin doğusunda, özellikle alçak bölgelerde kırsal yerleşme, hava koşullanndan çok tanmsal gereksinmelere göre biçimlenmiştir. Avusturya büyük ölçüde kentleşmiş bir ülkedir. 20. yüzyılın sonlannda ülke nüfusunun yaklaşık yansı, nüfusu 10 binin üstündeki kent ve kasabalarda, beşte biri de Viyana’da yaşıyordu. Eyalet başkentleri II. Dünya Savaşı sonrasında nüfus bakımından büyüdü. Avusturya’nın ikinci büyük kenti Graz, Balkanlar’a bir giriş kapısı niteliğindedir. Innsbruck, Avusturya’nın batı kesimindeki kuzey-güney trafiği üzerinde bir kara ve demiryolu merkezidir. Salzburg, müzik kültürü ve Barok yapılar bakımından Avrupa’nın en ünlü kentlerinden biridir. Linz önemli bir sanayi merkezidir. Klagen- furt ise ülkenin İtalya ve Yugoslavya ile bağlantısını sağlayan yollar üzerinde yer ahr. Avusturyalılann hemen tümü Almanca konuşur. Burgenland’da yaşayan Hırvat ve Macarlar, Kârnten’in güneyinde yaşayan Slovenler ve Viyana’da yaşayan Çekler ülkedeki küçük azınhk gruplandır. Nüfusun büyük bölümü Katoliktir. Ülkenin en batıdaki eyaletlerinde, özellikle Vorarlberg’de, lehçeleri İsviçre Almanca- sına benzeyen Alaman gruplan yaşar. Öte yandan, Salzburg, Yukan Avusturya ve doğu eyaletlerinde yaşayanların konuştuğu lehçe Bavyera lehçesini andırır. Steiermark ve Kârnten’de konuşulan lehçe, ülkenin batısında konuşulandan kolaylıkla ayırt edilebilir. Genelde Avusturya’da konuşulan Almanca, Almanya’dakine göre daha yumuşak, daha yayvan ve daha melodiktir. II. Dünya Savaşı sonrasında, Avusturya’da doğum oranı ve yaşam süresi sürekli olarak artmış ve büyüyen nüfus, özellikle batı eyaletlerinde sanayi tarımın yerini aldıkça, giderek kentlileşmiştir. Bununla birlikte birçok Avrupa ülkesinde olduğu gibi nüfusun büyüme hızı oldukça düşük, yaşam süresi ise uzun olduğundan, Avusturya
nüfusu gitgide yaşlı bir nüfus halini almaktadır. 1971-81 arasında ülke nüfusunun yıllık büyüme hızı yalnızca yüzde 0,06’ydı. 1980’lerin başında 15 yaşın altındaki nüfusun toplam nüfus içindeki payı yüzde 20’den az, 60 yaşın üstündeki nüfusun payı ise yüzde 20’ydi. Doğum oranlan eyaletten eyalete değişir; genelde Katolikliğin güçlü olduğu batı eyaletlerinde ve kırsal alanda yüksek, kentsel merkezlerde düşüktür. Viyana’nın, Nazi döneminde neredeyse tümüyle yok edilen Yahudi nüfusu (1938’de yaklaşık 200 bin), savaş sonrasında gelen mülteciler ve kırsal kesimlerden göç edenlerle ancak bir ölçüde yenilenebilmiştir. II. Dünya Savaşı sırasında ülke dışına göç edenler bir nüfus kaybı yaratmışsa da, Doğu Avrupa ülkelerinden Avusturya’ya yönelik mülteci akını bu kaybı da bir ölçüde karşılamıştır. 1956’da Macaristan’da yaşanan çalkantılar 180 bin kadar Macarm Avusturya sınırını geçmesine ve yeni mülteci sorunlanna yol açmıştır. Ama Macar mültecilerin çoğu 10 yıl gibi bir süre içinde başka ülkelere göç etmiştir.