BAYKAL GÖLÜ

BAYKAL GÖLÜ; Orta Sibirya’nın biraz güneyinde
yer alan dünyânın en derin gölü. Büyüklük
bakımından dünyâda sekizinci sıradadır. Yüzölçümü.
31.500 km2, uzunluğu 640 km, genişliği
30 ile 100 km arasında değişir. En derin yeri 1741
metredir ki, bu derinliğin 1286 metresi deniz seviyesinden
aşağıda bulunmaktadır. Gölün üzerinde uzandığı derin çükur, tektonik olup; kırılma ,
ile meydana geldiği söylenmektedir. Yüzeyi deniz
seviyesinden 486 m yukarıdadır. Türkçe sâyılan<:
Baykal kelimesi, “zengin göl” anlamındadır..Göl (
kıyıları Türkler tarafından çok eskilerden beri iskân
edilmiş, ihtimâlen, Bayırkular (Türk boyu)
burada oturmuştur. Ayrıca Tatarcada (Bayakhal= t
Büyük deniz) anlamındadır. Ruslai* da,burâyaSvi-:
atoj More, yâni Kutsal Deniz derler. Çünkü bu
bölgede oturan Baryatlar (Moğol asıllı ^yerliler)”
göldeki Olhon Adasında dînî dörenler yaparlardı.i
Olhon Adasında yapılan kazılarda Türkçe âbide-/
ler bulunmuştur. Moğollar buraya onuncu yüzyıK
dan sonra gelmişlerdir. < v
Baykal Gölünün suları, duruluğu ve hafifliği3
ile ün salmıştır. Bâzıları oldukça büyük olan 336
akarsu, gölü beslemektedir. Bunların arasında en
büyükleri, kuzey tarafından göle dökülen Yukarı
Angara Irmağı ile, 1100 km boyunca Hangay Dağlarının
sularını toplayıp gelen ve güneydoğu tarafından
göle dökülen Sçlenga Irmağıdır. Gölün
ayağı (ağzı) ise Yenisey Irmağının sol kolu olan
Angara’dır. Ruslar, Angara Nehri üzerine 1956
yılında; Irkutsk yakınında büyük bir hidroelektrik
santralı yapmışlardır. Gölde en büyüğü Olhon
Adası olmak üzere 18 ada vardır. Gölün meydana
gelişini etkileyen tektonik olaylar, zaman
zaman bugün de devâm etmektedir.
, Baykal Gölünün batı kıyılan dik, doğu kıyılan*
özellikle kayalık ve sarptır. Ama doğu kıyılarında:kıyı kordonu ile sıralanan bir kıyı ovası da vardır.
İklim bakımından gölün güney ve orta kısmında senelik
ortalama olarak düşük bir sıcaklık görülür. En
yüksek sıcaklık Eylül ayıiıda olur. Pek nâdir olarak
senede 1 0 dereceyi bulur. Göl, çevre iklimini
de etkilediğinden, yazın serin, kışın daha soğuk olmasını
önleyici tesiri f ardır. Her yıl aralık ayı sonuna
doğru gölün yüzeyi donmaya başlar ve buz
tutar. Mayısa kadar buzlarla kaplanmış olarak kalır.
Ama bu durum ulaşıma engel olmaz. Yaz aylarında
küçük gemilerle yapılan ulaşım, kışın da
buz üzerinde kızaklarla yapılır.
Baykal Gölü, hayvan ve bitki bakımından ekonomik
zenginliğe sâhiptir. Yapılan tespitlere göre;
içinde 1700 çeşit bitki ve hayvan yaşamaktadır.
Bunlardan 1083 çeşidi dünyânın başka hiç bir yerinde
bulunmamaktadır. Bu sayılan 1700 çeşitten
773 tânesi bitki cinsinden, 2 1 0 tânesi tek hücreli
hayvanlardan, 710 tânesi de diğer hayvanların
cınsindendir.
Baykal Gölünde bâzı balıkların tutulması sınırlı
olmakla berâber, balıkçılık yine de çok önemlidir.
Özellikle mersin balığı avlanması yasaktır.
Senelik yakalanan 100.000 ton balığın yarısını
alabalık çeşidi meydana getirir. Alabalığın ekonomik
değeri düşünülecek olursa, gölün balıkçılık
bakımından önemi anlaşılmış olur. Ayrıca gölde
salla bilhassa kereste taşımacılığı yapılır. Gölün sığmak
limanlarının olmayışı ve fırtınaların sık görülmesi,
göl kenarı sâkinlerini bu tür taşımacılığa
zorlamıştır. Gölde bâzı limanlar arasında buharlı
gemiler de işlemektedir. Diğer taraftan Sibirya’yı
baştanbaşa kateden demiryolu, Baykal Gölünün
güney sâhillerini dolaşır.