BELEDİYE
BELEDİYE
♦BELEDİYE, i. — AXS1KL. Milli Güvenlik Konseyi’nin 12 Eylül 1980 günü yönetimi devraldığı sırada Türkiye’de, özellikle büyük belediyelerin siyasal ,sosyal ve ekonomik sorunları gündemdeydi. Bu yüzden, konsey’in 11 aralık 1980 tarihli Resmi Gazete’de yayınlanan 34 sayılı karan, belediye sorununu ele aldı, kararda: «ülkemizdeki hızlı nüfus artışı ve köyden kente göçün sonucu olarak büyük kentlerimizin yakınlarında teşekkül etmiş olan belediyeler; aydınlatma, su, kanalizasyon ve ulaştırma gibi hizmetlerin yeterli bir şekilde halka götürülememesine ve kontrolün aksamasına neden olmaktadır. Büyük kentlerin çevresinde teşekkül etmiş olan bu durumdaki belediyelerin, sıkıyönetim komutanlıklarının koordinesinde ve onların emredecekleri şekilde ana belediyelere bağlanması bir plan dahilinde ve en kısa zamanda sağlanacaktır •» deniliyordu.
Bundan sonra, aynı konuda, 4 aralık 1981 tarihli ve 2541 sayılı yasa kabul edildi. Bu yasa, 34 sayılı kararın amacına uygun olarak, son genel nüfus sayımı sonuçlarına göre belediye nüfusu 300 000’i aşan büyük kentlerin çevresindeki belediye ve köylerin, yakınında bulundukları büyük kent belediyesine bağlanabileceğini belirtiyordu. Kuş-, kuşuz, sözkonusu ‘ bağlantılar yapılırken»şehre bağlanacak belediye Ve köylerin ana belediyelere uzaklıkları; ana belediyenin hizmet götürme ve birleştirme olanakları göz önünde tutulacaktı. İçme ve kullanma suyu, enerji, kanalizasyon, ulaşım ,toplu taşıma ve bayındırlık gibi temel belediye hizmetlerinin birbirleriyle uyumlu ve bütünleştirici bir planlama içinde, yeterli ve verimli bir biçimde yerine getirilmesi amacına yönelik bu bağlama işlemleri şöyle gerçekleşecekti: Hangi belediyelerin büyük kent belediyesine bağlanacağını, ilgili belediyelerin yetkili organları ile, varsa sıkıyönetim komutanlığının’ görüşü de alınarak valilik saptayacak ve bu yönde İçişleri Ba-kanlığı’na öneride’ bulunacaktı. İçişleri Bakanlığı, İmar ve İskân Bakanlığinın görüşünü de alarak öneriyi Bakanlar Kuruluna iletecekti. Karar yetkisi, Bakanlar Kurulu’ nundu. Yalnız, daha önce 34 sayılı Milli Güvenlik Konseyi kararma dayanılarak sıkıyönetim komutanlıklarınca yapılmış olan bağlantı işlemleri geçerli, sayılacak fakat yasaya uyularak sözkonusu işlemler gözden geçirilebilecekti. Büyük kent çevre-. sindeki köylere de aynı işlem uygulanabilecekti. Yasa, birleşen köy ve belediyelerin tüzelkişiliklerinin ne zaman sona erdiğini; mallarının dökümü yapılarak büyük kent belediyesine nasıl deyrolunâcağını; bağlantılar sonucu ortaya çıkan yeni sınırların saptanmasını; bağlanan belediye ve köylerde görevli ‘personelin ana belediyeye nasıl geçeceğini de düzenlemektedir. Aynı yasa, birleştirmeler yüzünden daha da önem kazanan belediye şubelerine, belediyelerden, yönetmelikler yoluyla yetki alma olanağını tanımaktadır. İçişleri Bakanlığinın onayına bağlı’ tutulan bu yönetmelikler, belediye şubelerinin yapacakları iş ve işlemleri, şube müdürlerine devredecekleri yetkileri; çeşitli yasalarla belediye encümenlerine tanınan yetkilerin, belediye şubeleri içinde kurulacak heyetler aracılığı ile kullanılma kural ve usullerini düzenleyecektir.
Bütün bu düzenlemeler, anayasanın, mahalli idareleri öngören 127. maddesindeki: «kanun, büyük yerleşim > merkezleri için özel yönetim biçimleri getirebilir,» hükmünden güç alabilmektedir.
• Belediye gelirleri. 12 Eylül 1980 öncesinde, siyasi tartışmaların üzerinde yoğunlaştığı konulardan biri de, mahalli idarelerin, özellikle belediyelerin gelir yetersizliğiydi. Ancak, belediye gelirleri yasa tasarısı, yetersiz görülen bir biçimde hazırlanmış, kabul edilmiş, ama zamanın Cumhurbaşkanınca parlamentoya bir daha görüşülmek üzere geri gönderilmiş ve yürürlüğe girememişti. 12 Eylülden sonra, 26 mayıs
1981 tarihli ve 2464 sayılı «Belediye Gelirleri Kanunu» kabul edildi. Bu yasayla, Türkiye’deki belediyeler beş gruba ayrıldı. Nüfus ile ekonomik ve sosyal gelişme durumunun temel alındığı bu gruplamayı, içişleri Bakanlığı, Maliye Bakanlığı ve Devlet Planlama Teşkilâtı’nın görüşlerine başvurarak yapmakta, Bakanlar Kurulu da, yasada aşağı ve yukarı hadleri gösterilmiş bulunan vergi ve harçların tariflerini belediye gruplarına göre belirlemektedir.. * Belediye* gelirleri yasası vergi olarak meslek vergisi, . ilan ve reklam vergisi ile eğlence, akaryakıt tüketim, haberleşme, elektirik ve havagazı tüketim, yangın sigortası vergilerini öngörmekte; bunların tanımlarını yaptığı gibi istisnalarını da göstermekte; oranlarını, matrahlarını, ödeme usullerini ve harçlarını da belirlemektedir. Temizleme ve aydınlatma, işgal, tatil günlerinde çalışma ruhsatı, kaynak suları, tellallık, hayvan kesimini muayene ve denetleme, ölçü ve. tartı aletlerini muayene ve kayıt, işyeri açma izni, muayene, ruhsat ve rapor, sağlık belgesi harçları da yasada yer almaktadır. Daha sonra çıkarılan, 21 ocak 1982 tarihli ve 2589 sayılı yasa ile de bina inşaat harcı, öteden beri alınmakta olan imarla ilgili harçlara (parselasyon, plan ve proje onayı, zemin açma izni ve toprak hafriyatı, yapı izin ve denetleme, yapı kullanma izni) eklenmiş bulunmaktadır.