BULGARİSTAN
bulgaristan
Uzun bir Osmanlı egemenliği dönemi yaşadıktan sonra XIX. yy’ın sonunda bağımsızlığa kavuşan ve XX. yy’ın başında Balkan Savaşları sırasında yıkıma uğrayan Bulgaristan İkinci Dünya Savaşı’ndan sonra sosyalist ülkeler arasında yer aldığı dönemde de henüz gelişmemiş bir ülkeydi. Planlamanın terk edilmesi bugün bu ülkeye, Orta Avrupa’nın diğer ülkelerindeki gibi, kimi zaman acdara yol açan yeni koşullara
uyma zorunluluğunu dayatmaktadır.
25 kasım 1990 tarihli ve halkı muhalefet gruplan oluşturmaya çağıran genel grev. Ülkenin demokratikleşme süreci, işsizliğin ortaya çıkmasını, büyük oranda enflasyonla karşı karşıya kalınmasını da beraberinde getirmiştir.
Sofya’nın turfanda meyve sebze pazanndaki tezgâhlarda sunulan ürünler, zeytin dışında, diğer Balkan ülkelerinde rastlanan ürünlerden hiç de geri kalmaz. Geleneksel olarak güçlü bir sektör olan tanmsal gıda sektörü, sanayi üretiminin yüzde 20’sini oluşturur.
İÇİNDEKİLER
FİZİKÎ coğrafya BEŞERÎ VE İKTİSADÎ COĞRAFYA TARİH
DEVLET VE KURUMLAR TOPLUM KÜLTÜR VE UYGARLIK
BULGARİSTAN CUMHURİYETİ
Republika Balgarija Uluslararası kod: BGR Yüzölçümü: 110 994 km2
Nüfus: 8 356 000 (1996)
Nüfus yoğunluğu: 75 kişi/km3 (1996)
Başkent: Sofya (1 116 454 nüf.; 1995)
Resmî dil: Bulgarca
Dînler: % 80 Ortodoks; % 9 Müslüman
Millî bayram: 3 Mart (1878’de Osmanlı egemenliğinden ki
Para birimi: leva (BGI) (1 leva = 100 stotinka)
Hükümet ve yönetim Anayasa: temmuz 1991’de kabul edilmiştir, parlamenter re uygulandığı çokpartili cumhuriyettir.
Kurumlar: 4 yıllığına seçilen ve 240 üyeden oluşan ulusal n halk oylamasıyla 5 yıllığına seçilen cumhurbaşkanı. Yönetim birimleri: 8 bölge ve 1 anakent (Sofya).
Ekonomi
GSYİH: 9,92 milyar dolar (1996)
Kişi başına GSYİH: 1130 dolar (1996)
İthalat: 4,518 milyar doîar (1997)
İhracat: 4,914 milyar dolar (1997)
Eğitim ve sağlık Okuryazarlık oranı: Yetişkin nüfusun % 95,5’i.
Ortalama ömür: Kadın 75, erkek 67 (1996)
Çocuk ölümü oram: %o 19 (1996)
Romanya, Sırbistan, Makedonya, Yunanistan ve Türkiye ile çevrili, Karadeniz’e açık olan bu Balkan ülkesi, Slav kökenini korumuş ve büyük bir Türk azınlığını barındırmıştır. Ekonomideki geri kalmışlığının etkilerini uzun süre hisseden, komünist rejim süresinde (1947-1989) bu eksiğini kapatmaya çalışan Bulgaristan bugün bütünüyle Avrupa’ya dahil olmayı özlemektedir.
FİZİKÎ COĞRAFYA
500 km uzunluğunda 250 km genişliğinde bir dikdörtgenden daha az bir alanı kaplayan Bulgaristan, Balkan Dağlarının her iki yanında değişik doğa görünümleri sergiler.
Yüzey şekilleri
Balkan Dağlan veya Stara Planina «Koca Balkan» (Güney Kar-patları’nın uzantısında yer alan, Alp tipi kıvrımlı dağ zinciri) dar, yüksekliği az (Botev Doruğu’nda 2 376 m) ve aşılması kolay dağlardır. Bu dağ kütlesi kuzeyde Önbalkanlarla birleşir. Bu dağlarla Tuna Nehri arasında, nehre dik, lösle örtülü kalkerli bir tabaka o-luşturan Tuna platformu, yalıyarlar halinde yükselir ve batıda nispeten alçaktır; kuzeydoğudaysa, Dobruca Flatosu’na vardığı yerlerde yükseklik kazanır.
Balkanların güneyinde, Sredna Dağı’yla («Ortadağ») çevrelenen Güller Vadisi, Vitoşa Tepelerinin (2 290 m) çevrelediği Sofya Havzası (550 m yüksekliktedir) gibi bir dizi küçük havza yer alır. Ülkenin güneybatısında Struma Vadisi ve kristal yapıda üç dağ kütlesi bulunur. Fazla sarp olmayan Rodop Dağları, yalnızca batı kesimlerinde 2 000 m yüksekliği aşar. Balkanların en yüksek doruğunu oluşturan Musala Doruğu’nu (2 950 m) barındıran Rila Kütlesi, sarp yamaçlarıyla ve görkemli ormanlarıyla ünlüdür. Muazzam bir mermer kütle olan Vihren Doruğu’nun egemen olduğu Firin Küdesi 2 915 m yüksekliğe ulaşır.
Sredna Dağı ile Rodop Dağı arasında, Meriç Irmağı’nın ve buna bağlı kolların taşıdığı alüvyonlarla dolmuş bir çöküntü havzası, Trakya Ovası’nı oluşturur; bu ova Burgaz Havzası’yla uzar ve güneyde Yıldız Dağlarıyla sınırlanır.
470 km boyunca Bulgaristan sınırım çizen Tuna dışında ülke, taşımacılığa elverişli olmayan küçük akarsulara sahiptir: İskır Ir-
38
mağı (368 km) Tuna Nehri’ne, Meriç ve Struma Irmağı zi’ne, Kamçıya Irmağı’ysa Karadeniz’e dökülür.
İldim ve bitki örtüsü
Güneyde yer alan dağlar Akdeniz ikliminin etkisine turdukları için, ülkede neredeyse bütünüyle kara iklin dir. Bununla birlikte bu konum, aynı zamanda kışın so rar. Ovalarda, ocak ortalaması -2 ile +2 °C arasında d lar, sıcak (temmuzda 22 ile 25 °C arasında), çok güneş, tır. Yıllık ortalama yağış miktarı düşüktür (ovalarda 50 mm) ve büyük düzensizlikler gösterir.
