BULUTLAR VE YAĞIŞ
BULUTLAR VE YAĞIŞ
Biçimleri ve diğer özellikleriyle sınırsız bir çeşitlilik gösteren bulutlar, troposferin orta ve yukarı katmanlarını nemlendirerek ve atmosferdeki su buharının bir bölümünü yağış halinde yeryüzüne geri vererek su çevrimine ve suyun uzaydaki dağılımına doğrudan katılır. Bulutlar ve yağışlar, Dünya’nın ısı dengesinde ve Ekvator ile kutuplar arasındaki enerji dağılımında da çok önemli bir rol oynar; bu nedenle, yerküre ölçeğindeki atmosfer dolaşımının ve iklim değişikliklerinin
en önemli öğeleri bulutlar ve yağışlardır.
Atmosferin hareketlerini ancak bulutlar sayesinde görebiliriz. Değişik yükseltilerde oluşan pek çok bulut çeşidi vardır; yanda, kümülonimbüsierin tepesinde uzanan sinüsler görülüyor.
İÇİNDEKİLER
BULUTLAR YAĞIŞLAR FIRTINA VE YAĞMUR CEPHE SİSTEMLERİ BULUTLARIN GÖZLENMESİ BULUTLARI DEĞİŞTİRME GİRİŞİMLERİ
Bulutlar ya kümülonimbüsler (1) gibi kule biçiminde, ya kümülüsler (2) gibi parça parça kümeler halinde ya da stratus (3), nimbostratus (4), stratokümülüs (5), altostratus (6), altokümülüs (7), sirrostratus (8), sirrokümülüs (9) veya sirrüsler (10) gibi yığınlar halinde bulunur.
BULUTLAR
Bulutlar minicik su damlacıklarından veya çok küçük buz kristallerinden oluşur. Küre biçimindeki bu su damlacıklarının ve levha, yıldız, sütun, iğne veya dallanmış ağaççık biçimindeki bu altıgen buz kristallerinin sayısı o kadar çoktur ki, 25 km çapındaki bir kümülonimbüste 800 0001 kadar yoğunlaşmış su bulunabilir. Kristallerin büyüklüğü bazen birkaç milimetreye ulaştığı halde, su damlacıklarının çapı ender olarak 30-40 pm’yi geçer. Bulutlu havanın her santimetre küpünde birkaç yüz ile birkaç bin kadar parçacık bulunur; ama sayılarının çokluğuna rağmen parçacıkların bu hacim içindeki oranı ancak milyonda bir düzeyindedir. Bu parçacıklar çevredeki ışığı her yöne dağıtarak buludara mat bir görünüm verir. Bir bulutun rengi her şeyden önce aldığı ışığa bağlıdır. Güneş gökyüzünde iyice yükseldiğinde, bulutların doğrudan ışık alan bölümleri beyaz veya açık gri, göğün maviliğiyle aydınlanan bölümleri ise mavimsi gri renkte görünür.
Bulutların tanımı
Buludar sürekli biçim değiştiren hareketli kütleler olduğundan, tahmin edemeyeceğimiz kadar çeşitli biçimlerde karşımıza çıkabilir. Buna rağmen uzmanlar, karşılaşılan en tipik biçimlerine göre bulutları sınıflandırmayı başarmışlardır. Burada kullanılan sınıflandırma, Dünya Meteoroloji Örgütü’nce (WMO) benimsenmiş ve Uluslararası Bulutlar Atlast’nda uygulanmış olan sınıflandırmadır.
Sirrus tüy gibi ince beyaz iplikçiklerden veya dar şeritlerden oluşur. Tel tel aynlmış iplik görünümünde veya ipek parlaklığındadır.
Sirrokümülüs tül gibi incecik beyaz bir örtü veya katman biçimindedir; bulut küdesi içinde oldukça düzgün dağılmış çok küçük öğeler bu örtüye genellikle tanecikli veya kırışık bir görünüm kazandırır.
Sinostratüs, gökyüzünü tamamen veya kısmen örten, ipli düzgün görünümlü, saydam ve beyazımsı bir bulut perdesin
Altokümülüs, genellikle ve yer yer yaprak, yassı çakılt; merdane biçimindeki öğelerden oluşmuş, bazen beyaz, b bir örtü veya yığın halindedir.
Altostratus, çoğu zaman ufku kaplayacak kadar geniş kilometreden yüzlerce kilometreye varan) grimsi veya ı bir örtü veya yığın oluşturur; bazı bölümleri, Güneş’i bir 1 mın ardından gördüğümüz gibi bulanık gösterecek kadaı
Nitnbostratüs, yoğun yağmur veya kar yağışı nedeniyle çok net görülemeyen, gri veya kurşunî renkte bir bulut oluşturur. Genellikle hem yatay, hem düşey doğrultuda c, bir alanı kaplayacak kadar yaygın ve kalındır.
Stratokümülüs, görünümü ipliksi olmayan dörtgen yassı çakıltaşları veya silindir biçimindeki öğelerden oluş zaman koyu gölgeli bölümleri olan gri veya beyazımsı bi ya yığın biçimindedir.
Stratüs, tabanı oldukça düzgün ve eşit kalınlıkta dağ: nellikle gri renkte bir bulut katmanıdır; çisenti, kar veya ünde kar yağışı getirebilir.
Kümülüs genellikle yoğun ve sınır çizgileri iyice belirgi buluttur. Yuvarlak bir tepe, kubbe veya kule biçimin doğrultuda gelişir ve kabarık olan üst bölümü genellikle harı andırır. Kenarları bazen parçalanmış gibi tırtıklıdır.
Kümülonimbüs, dağ veya çok yüksek bir kule biçimir doğrultuda gelişmiş, kalınlığı bazen 15 km’yi aşan yoğ’ bir buluttur. Üst bölümünün bir parçası genellikle girint tısız, ipliksi veya çizgili ve hemen her zaman yassıdır, çoğu zaman yayılarak bir örs biçimini alır. Kümülonimt likle şimşek, gök gürültüsü, sağanak halinde yağmur yağışının eşlik ettiği bir fırtına bulutudur ve şiddedi I , hatta tornadolara yol açabilir.
Bulutların oluşması
Bulutlar, atmosferdeki su buharının minik su damla ya buz kristalleri halinde yoğunlaşmasıyla oluşur. Bu ye süreçlerinin başlayabilmesi için doymuş buhar basınç: olması, dolayısıyla nemli havanın bu basıncın azaldığ düzeye kadar yükselmesi gerekir. Havanın yükselil açan etkenlerden biri ısıl kararsızlık (yoğunlaşma b
42
