BURSALI KAZIZADE RUMİ

BURSALI KADIZÂDE RÛMİ, Osmanlı Türkleri’
nin önde gelen matematik ve astronomi bilginlerinden
biridir.
Asıl adı Salâhaddin Musa olup, babası Bursa kâdısı
Mehmed Çelebi olduğu için Kâdızâde olarak tanınmıştır.
Küçük yaşta babası öldüğünden dedesi kâdı Bedreddin
Mahmud’un yanında büyümüş, ilim tahsili yapmış
ve ilmiyle ün kazanmıştır. Bu sebepten Birinci Murad
tarafından Bursa’ya kâdı olarak gönderilmişti;’. Ailesi
tetkik edildiğinde ilim ve irfan sâhibi bir soyu olduğu ortaya çıkmıştır.Son derece dürüst, alçak gönüllü ve ciddî bir yaradılışa
sahiptir. Temel eserlerde doğum ve ölüm tarihleri
arasında birkaç yıllık farklar vardır. 1337 yılında Bursa’
da doğup, 1430 yılında hayata gözlerini yummuş olması
kuvvetle muhtemeldir.
Bursa medresesinde meşhûr âlim Molla Fenâri’den
dinî ilimlerin yanında astronomi ve matematik dersleri
de almıştır. Horasan ve civarındaki matematik ve astronomi
âlimlerinin şöhretini duyduğundan, 1362 yılında
yirmibeş yaşında Bursa’dan ilmini tamamlamış olarak
ayrıldı. Önce Horasan bölgesini daha sonra da
Semerkant’a gitti. Tüık-İslâm ilim çevrelerinde
Anadolu’dan gelen meşhûr âlimlere “Anadolu’dan
gelme” anlamında esas adının sonuna “Rûmî” ünvanı
takılır. Bu sebepten Sâlahaddin Musa ismi unutularak
“Kâdızâde Rûmî” adı esas adı oldu.
Semerkant’ta devrinin büyük astronomi ve matematik
âlimleri ile temasa geçip, ömrünü İlmî çalışma ve
araştırmaya hasretti. Kısa zamanda etrafında sevgi,
saygı, takdir ve hayranlık uyandırdı. Bunun sonucu
olarak da devrin hükümdar oğlu olan Uluğ Bey’e hoca
tayin edildi.
Gök cisimlerinin kendi yörüngeleri üzerindeki hareketlerini
incelemiş, bunların semâdaki yerlerini (koordinatlarını)
tesbit ederek, matematiğin son kurallarını
geliştirerek uygulamıştır. Bunun yanında zamanına
kadar, fizik kurallarını astronomiye ilk uygulayan âlimdir.
Medresede bugünkü anlamıyla yüksek matematik
ve astronomi dersleri okutmuştur. Yetiştirdiği talebelerden
Uluğ Bey, Fethullah Şirvânî, Ali Kuşçu en meşhurlarındandır.
Eserleri uzun süre Osmanlı medreselerinde
ders kitabı olarak okutulmuş, Doğu ve Batı ilim dünyasında
değerli eserler arasında yerini muhafaza etmiştir.
Eserleri: Muhtasar Fi’l-hisâb, Risâle fî’l-istihrâc-ıl-ceyb,
Derece-i Vâhide Şerhi (Birinci dereceden çıkarma üzerine
risale) El-mulahhas Fi’l-Hey’et şerhi, Eşkâl-i Tesis
şerhi, Şerhi Çağminî Risale-i Kavs-in Kuzah ve Haşiye-Hidayet-ii hikme.