Çerkez Ethem

Kurtuluş Savaşı başlangıcında milis komutanı (Emreköy,
Bandırma 1885/86-Amman 1950). Düzenii bir
öğrenim görmeyen Çerkez Ethem, askerliğini başçavuş
olarak yaptıktan sonra, İstanbul’da Küçük Zabit (assubay)
okulunu bitirerek, Balkan Savaşinda Çatalca’da
Bulgarlarla yapılan çarpışmalara katıldı. Teşkilatı Mahsusa’da
görev alıp, örgütün Orta Asya’ya ulaşmak için
düzenlediği sefere (1916) ve Irak Harekâtina katıldı.Yaralanıp, Bandırma’ya giderek, Çerkez gençlerinden
kurduğu çeteyle önce çetecilik yaptı; sonra çetesini genişletip,
Kurtuluş Savaşinın başında, düzenli orduların
henüz oluşturulamadığı dönemde, iç ayaklanmaların
bastırılmasında önemli rol oynadı (Anzavur, Bolu, Düzce,
Yozgat ayaklanmaları). Bu başarılardan sonra başına
buyruk davranmaya başlayıp, TBMM’nin ve ordu
komutanlarının buyruklarını dinlemez oldu ve Yeşilordu’yla,
Halk İştirakiyun fırkasıyla ilişkiye girdi. Yapılan
uyarılara aldırmayıp, üstüne gönderilen İzzettin (Çalışlar)
Bey komutasındaki birliklere yenildi (11-12 Aralık
1921). Yunanlılara sığınıp, Atina’dan Almanya’ya, sonra
da Mısır’a ve Ürdün’e geçti. Savaştan sonra Yüzellikler
Listesi’ne alınıp, 1938’de öbür Yüzelliklerle birlikte
bağışlandıysa da, Türkiye’ye dönmedi. Hafız Reşat
Efendi’ye yazdırmış olduğu anıları 1973’te Cemal Kutay
tarafından Çerkez Ethem Dosyası (2 cilt) adıyla yayınlandı.