Cirit atma

cirit atma, cirit denen bir mızrağın uzağa
atılmasına dayanan pist ve alan sporu.
Antik Çağda, Yunan Olimpiyat Oyunları’ndaki
pentatlon karşılaşmalarını oluşturan
beş daldan biriydi.
Modern uluslararası erkekler karşılaşmalarında
kullanılan cirit, sivri metal uçlu tahta
Cirit atmada 1983 dünya şampiyonu
olan ADC’Iİ D. Michel
ABC Ajansı
ya da metal mızrak biçimindedir. Uluslararası
Amatör Atletizm Federasyonu’nun
(IAAF) yayımladığı ayrıntılı koşullara uygun
olarak imal edilir. Uzunluğu en az
260 cm, ağırlığı en az 800 gr olmalıdır.
Bayanlar karşılaşmalarında kullanılan cirit
biraz daha kısa ve hafiftir (en az 220 cm
uzunluğunda ve 600 gr ağırlığında).
Cirit, 20-25 m’Iik bir pistte koşarak hız
alındıktan sonra, alanda çizilmiş olan
29°’lik açı diliminin içine düşecek biçimde
omuz üzerinden fırlatılır. Ciridin önce ucu
yere değmelidir. Atıcı ciridi elden çıkarmadan
önce tam bir dönüş (360°) yapamaz;
ayrıca pistin bitimini belirleyen çizginin
üstüne ya da ilerisine basmamalıdır. Erkekler
cirit atma yarışmaları uzun yıllar İskandinav
atletlerin üstünlüğü ile geçti. Bu spor
dalındaki ilk ulusal şampiyona İsveç’te
1896’da düzenlendi. Dünya rekoru 1953’e
değin İsveçli ve FinlandiyalI atletlerin elinde
kaldı. Bayanlar cirit atma yarışması
olimpiyat programına 1932’de alındı.
1964’te Terje Pedersen (Norveç) 91 m’yi
geçen ilk erkek olurken, Elvira Ozolina
(SSCB) 61 m’yi geçen ilk kadın oldu. Ciritte
dünya rekorları erkeklerde 104,80 m ile
ADC’den U. Hohn’a (1984), bayanlarda
75,40 m ile gene ADC’den ‘P. Felke’ye
(1985); Türkiye rekorları ise erkeklerde
71,66 m ile Ali Aydın’a (1974), bayanlarda
42,96 m ile Aynur Taşdemir’e (1968) aittir.
Olimpiyat Şampiyonları için bak. Olimpiyat
Oyunları, dünya rekorları için bak. spor
rekorları (pist ve alan sporları).
ciro, emre yazılı senetlerin ya da* çeklerin,
genellikle arka yüzüne imza atılması yoluyla
hak sahibi tarafından başka kişilere devrini
sağlayan hukuki işlem. Ciranta (ciro eden)
bu işlemle hem senet borçlusuna, hem ciro
edilen kişiye yetki vermiş olur. İmza değerli
kâğıda bağlı allonj (poliçenin arka
yüzünün devamı olarak kabul edilen kâğıt)
üstüne de atılabilir. Kısmi ciro, çizilmiş-ciro
geçersiz kabul edilir.
Senetten doğan hakları başka bir pişiye
geçirmek amacıyla yapılan ciroya “temlik
cirosu” denir. Ciro yalnızca başka bir kişinin
senetten doğan hakkı senet sahibi adına
kullanması için yapılmışsa, tahsil cirosu söz
konusudur; bu durumda “bedeli tahsil içindir”,
“kabz içindir” ya da “vekâleten” gibi
özel kayıtların konması gerekir, Bir rehin
hakkı kurulması amacıyla yapılmış olan
ciroya ise “rehin cirosu” denir. Bunun için
de “bedeli rehindir” , “gedeli teminattır”
gibi kayıtlar gereklidir.
Temlik cirosu “tam, ciro” ve “beyaz ciro”
biçiminde olabilir. Tam ciroda lehine ciro
yapılan kişi belirtilir. Beyaz ciroda ise ad
verilmeksizin yalnızca imza atılır. Poliçeyi
beyaz ciro ile devralan kişi bunu kendi ya da
başkasının adına doldurabilir; ayrıca beyaz
ciro ya da tam ciro yoluyla ya da olduğu gibi
başkasına teslim ederek de devredebilir.
Temlik cirosunun başta gelen işlevi senetten
doğan hakların devrini sağlamasıdır. İkincisi
ise teşhis işlevidir; poliçeyi elinde bulunduran
kimse, düzgün bir ciro zinciri ile hak
sahibi olduğunu kanıtlar. Temlik cirosunun
üçüncü işlevi güvence işlevidir; poliçenin
kabul edilmemesi ya da ödenmemesi durumunda
ciranta kendinden sonra gelenlere,
özellikle senedi elinde bulundurana karşı
sorumlu olur. Ama ciranta daha önceden
kabul ya da ödemeden sorumlu olmayacağı
koşulunu koyabilir ve poliçenin yeniden
ciro edilmesini yasaklayabilir.
Ciro edilen hamil cirantanın temsilcisi
durumunda bulunduğundan, muhatap (senedi
ödeyecek kişi) cirantaya karşı sahip
olduğu defileri tahsil cirosuyla senedi devralana,
karşı ileri süremez. Tahsil cirosuyla
senedi devralan kişi, bunu ancak yeniden
tahsil ya da tevkil cirosuyla devredebilir.
Rehin cirosunda da kişisel defiler ileri
sürülemez; ama rehinle sağlanan alacağa
ilişkin defiler ileri sürülebilir.
TTK’nın 690. maddesi, bononun niteliğine
aykırı düşmemek koşuluyla uygulanacak
poliçe hükümleri arasında ciroya ilişkin
TTK’nın 593-602. maddelerini de saymıştır.
Çekin cirosu da poliçeye benzer. Açıkça bir
kişinin emrine yazılı ya da bir kişi adına
yazılı, ama emre açık olmayan senetler ciro
ile devredilir. Hamiline yazılı çeke yapılan
ciro geçerli olmakla birlikte, senedin devir
biçimini etkilemez ve cirantanın hamiline
karşı sorumluluğuna yol açar. Çekin muhataba
cirosu ise kural olarak makbuz hükmündedir.
Poliçedeki ciro türleri çekte de
uygulanır. Ama rehin cirosu yapılamaz;
çünkü çek bir ödeme aracıdır.