ÇOCUK EDEBİYATI

Dişlerin Temizlenmesi: Çocuğun dişleri birkaç tane
olursa anne her sabah bir fincan suya bir kahve kaşığı
oksijen suyu veya karbonat koyarak, temiz bir tülbendi bu
suya batırıp bebeğin ağzını temizlemelidir. K arbonat
dişlerde biriken salya ve yağlan tem izler. Üç yaşından
itibaren çocuğa dişlerini doğru bir şekilde nasıl fırçalayacağı
öğretilmelidir. Ü st dişler yukarıdan aşağıya, alt
dişler de aşağıdan yukarı doğru fırçalanmalıdır.  Yatmadan
önce dişlerini fırçalaması ve ağız temizliğini eksiksiz
yapması öğretilmelidir. Son yapılan incelemelere
göre fırça misvak yanında ikinci plâna düşmüştür. Misvak
hem kendisi güzel kokuludur ve hem de diş m acunu
kullanmaya gerek bırakmamaktadır.M isvak aynı
zamanda dişlerin çürümesini ve tahriş olmasını da kati
olarak önlem ektedir. Bu, denenmiş ve tecrübe
edilmiştir.
Kazalardan Sakınmak: Ç ocuk em ekleme ve yürüm e
sayesinde kendi başına hareket etm e kabiliyetii kazandığı
zam an çevresi ve kendisi için tehlikeli olm aya baş­
lar. Şuursuzca yapacağı hareketler kötü sonuçlara yol
açabileceğinden devamlı göz altında tutulm alıdır.
Ç ocuklar için en tehlikeli dönem 6 ay ile 3 yaş arasıdır.
Bir yaşından sonra tehlikeler ve korunm a yolları hem
gösterilerek ve hem de anlatılarak bilgi verilmeye baş­
lanm alıdır. Çocuğu oynam ası için kendi haline bırakm
ak istediğinde, zararlı olabilecek her türlü eşya
odadan uzaklaştırılmalıdır. Erişkinlerin kullandığı
deterjan, ilâç, gazyağı, asit gibi  maddeler dikkatsizlik
sonucu çocuklara zarar verebilir. Yanan soba da
çocuklar için tehlikeli olduğundan, dikkat edilmesi
gerekir.
ÇOCUK ED EB İYA TI, Aim. Kinderliteratur (f), Fr.
Litterature (f) infantile, İng. Children literature. Çocukların
okumaları, öğrenmeleri ve eğlenmeleri için edebî
türlerin hem en hepsinde yazılmış eserler. B unlar arasında
çocuk şiirleri, hikâyeleri, m asalları, rom anları,
tiyatroları sayılabilir.
D ünya edebiyatında çocuklar için yazılmış eserlerde
eskiden yalnız öğretici ve yetiştirici olması düşünü­
lürdü. Bunların yanısıra eğlendiriceliği 18. yüzyıldan
sonra dikkate alınm aya başlanm ış ve çocuk eserlerinde
bu hususa da yer verilmiştir. Tertiplenişi, resimleri ve
eğlendiriciliği çocuklara göre olan ilk kitap Jo h n Newbery
(1713-1767) tarafından yayınlandı.
Çocukların bilgi seviyeleri, psikoloji özellikleri,
yetişkinlerden ayrı kitaplar okum alarını gerektirir. Bu
kitaplar, dil, üslup, konu, fikir ve tez bakım ından çocu­
ğun okum a, anlam a, kavram a, zevk alm a derecesine
uygun olmalıdır. D aha çok basit bir konu, açık ve
anlaşılır bir dil, akıcı bir üslup ve çocuğun yaşına uygun
bir fikir örgüsü, bu eserlerin belli başlı özelliklerindendir.
H er yaşta olağanüstü konular, anlatım da hareket
coc-ıvlm tarafından sevilir. M anzum elerin verimli ve
kafiyeli olması onlar için çok m ühim dir. Bilhassa küçük
yo y k rJa ıwânâyı hiç düşünm eden tam am en uydurm a
kelimelerden müteşekkil, fakat kafiye ve ses benzeşm eleri
m ükem m el tekerlem eleri zevkle dinler ve söylerler.
Meselâ; çocuklar 10 yaşlarına kadar m asal dinlemek
ve okum aktan çok hoşlanırlar. Ç ünkü eşyaları canlandırm
ak ve olm ayacak işlere m eraklıdırlar. Bu yaştan
6 Rehber Ansiklopedisi
itibaren mâceralı esrargengiz hikâyeler, rom anlar, bilgi
verecek kitaplar, teknik eserler dikkatlerini çekmeye
başlar. K ız çocukları ev, çocuk bakımı, mutfak, örgü
gibi yayınlara da ilgi gösterir olurlar.
Eskiden yalnız çocuklar için bir edebiyat yapılması
düşünülmezdi. Büyükler için yazılan kitapları çocuklar
da okurdu. H atta dünyada çocuk edebiyatının zirve
eserleri sayılan Robinson Crusoe, Gulliver’in Gezileri,
Alis Harikalar Diyarında bile aslında çocuklar için yazılmış
değildi. H alk arasında anlatılan m asallar da yalnız
çocuklar düşünülerek ortaya konm am ıştır.
D ünya edebiyatında çocuklar için yazılmış m eşhur
kitaplar arasında Charles P errault’un Geçmiş Günlerin
Masalları, La F ontaine’in Fablieri (M anzum masalları),
Fenelon’un Telemak’ı, G rim m kardeşlerin Çocuk ve
Aile Masalları, A ndersen’in Çocuklara Masallar’ı,
Colldi’nin Pinokyo’su, A rapların Binbir Gece Masalları
hatırlanabilir. Bunlara yukarıda sayılan ve çocuklar
tarafından olağanüstü bir ilgi gösterilen Robinson Crusoe,
Gulliver’in Gezileri, Alis Harikalar diyarında eserleri
de ilâve etmek gerekir.
Türkiye’de çeşitli tarihlerde çıkan çocuk dergi ve gazeteleri
ÇOCUK EDEBİYATI
D ünya çocuk edebiyatı yazarları arasında da yukarıdaki
isimlerden başka Charles D ickens, Charles
C am b, Christoph Sehmid, Jules Verne, D. Defoe, J.
Swift, L. Carroll, Rudvard Kipling, Com tesse de Segur
M ark Tw ain, Louisa M ay A lcott, M arcel A ym e’yi hatırlam
ak yerinde olur.
Türk Çocuk Edebiyatı: Bizde çocuk edebiyatının
sınırları içine giren gerek halk, gerekse divan edebiyatında
eserler ve sayısız halk masalları vardır. Bunlar,
Türk cemiyetinin çeşitli konulardaki anlayışlarını,
değer hüküm lerini ifade eden eserlerdir. Meselâ;
K aracaoğlan’ın “ Dinle Sana Bir Nasihat Edeyim” şeklinde
başlayan koşması, N âbî’ Efendi’nin Hayriyye-i
N âbî’si, Vehbi’nin Lûtfiye’si bunlardandır. Ayrıca
A rapça ve F arsça’dan çevrilmiş içlerinde bazı didaktik
(öğretici) hikâyeler ve fıkralar yer alan kitaplar (Tutinam
e, K abusnâm e, G ülistan ve Bostan) uzun zam an
okunm uştur.
T anzim at’tan sonraki yıllarda batı dünyasından
çocuk edebiyatı eserleri tercüm e edilmeye başlanm ıştır.
İlk defa La F ontaine’den, Jules V erne’den kitaplar,
G ulliver’in Gezileri gibi kitaplar çocuk edebiyatım ıza
girmiştir. D aha sonraları telif çocuk eserleri de verilmeye
başlam ış, Tevfık Fikret (Şermin), İbrahim Alâeddin
G övse (Çocuk Şiirleri), F aruk Nafiz Çamlıbel
(N um aralar, Bir D em ette Beş Çiçek), Y usuf Ziya O rtaç
(Kuş Cıvıltıları) adlı şiir ve tiyatro kitapları yazm ışlardır.
M asal dalında ise Eflâtun Cem G üney (Dertli
Kaval, En G üzel T ürk M asalları, Bir Varmış Bir
Yokm uş, Evvel Zam an İçinde, G ökten Üç Elm a D üştü)
gibi eserleriyle büyük bir başarı sağlamıştır. Ziya
G ökalp, Sinaceddin H asırcıoğlu, A hm ed Cevad Emre,
Ö m er Seyfeddin, A ka G ündüz, M. F u at K öprülü gibi
şair ve yazarın yanısıra O rhan Seyfi O rhun, Enis Behiç
K oryürek, Nihal AdsıZ, Enver N a d Gökşen, Ceyhun
A tıf K ansu gibi edebiyatçı ve yazarlar da çocuk edebiyatı
sahasında çeşitli türlerde çalışmalar yaptılar ve eserler
verdiler. Bu arada Kemaleddin Tuğcu, A bdullah Ziya
Kozanoğlu, Yavuz Bahadıroğlu gibi yazarlar da çocuk
rom anları sahasında son yıllarda başarılı oldular.
Çocuklar için ilk devamlı yayın İngiltere’de (1788)
çıkarılmış, bunu F ransa ve diğer ülkelerdeki örnekleri
takip etmiştir. T ürkiye’de ilk çocuk yayını olarak
M üm eyyiz G azetesi’nin aynı adla yayınladığı haftalık
nüshası gösterilir (1870). 1875’de Sadâkat Gazetesi,
1878-1922 arası Tercum an-ı A hvâl G azetesi çocuklar
için haftalık ekler çıkardılar. 1880’de çocuklar için
“Bahçe” G azetesi çıkarıldı. Aynı yıllarda onbeş günlük
Çocuklara K ıraat, Vasıta-i Terakki, Çocuklara A rkadaş
dergileri yayınlanm ıştır.
İkinci M eşrutiyet’e kadar İstanbul’da Çocuklara
Talim , Ç ocuklara M ahsus G azete, Ç ocuklara Rehber
gibi gazeteler ve daha sonra da Tedrisat-ı İptidaiye
M ecmuası, Ç ocuk Bahçesi, Ç ocuk D uygusu, Çocuk
Y urdu, Çocuk D ünyası, Çocuk D ostu gibi haftalık,
onbeş günlük, aylık dergiler çıkarıldı. 1923-43 arası
yirmi yıl boyunca Türkiye’de çıkıp kapanm ış olan
çocuk-öğrenci-gençlik dergi ve gazetelerinin sayısı 90’a
yakındır. D oğan K ardeş dergisi 1945 yılından itibaren
yayınlanm aya başlanmış, önce aylık iken 15 günlük ve
sonra haftalık olmuştur.
Çocuk yayınları, çocukların beden, zihin ve ruh sağ­
lıkları bakım ından çok çok önemlidir. Bu yayınların
denetlenmesi gayesiyle 1927 yılında “ Küçükleri M uzir
Neşriyattan K orum a K anunu” adıyla 1117 sayılı kanun
çıkarılmıştır.
15 Kasım 1981 tarihinde yaym a başlayan Türkiye
Gazetesi Çocuk Dergisi” millî düşünce, ahlâk, örf ve
adetlere değer veren, taklitten, yapm acıklıktan uzak,
çağın yeniliklerine ve gelişmelere açık yayın politikası ile
sahasında büyük başarı sağlamıştır. Ülkem izin en çok
satılan çocuk dergisi olan Türkiye G azetesi Çocuk D ergisi
de dahil olm ak üzere İstanbul’da bu gün 30’dan
fazla çocuk dergisi yayınlanm aktadır. Çeşitli gazeteler,
bankalar, yayınevleri, kişiler ve kuruluşlar bu sahada
neşriyat yapmaktadırlar.