Comitia

comitia, Roma Cumhuriyeti’nde yüksek
bir görevlinin belirli işleri yürütmek üzere
topladığı seçici ve yasa koyucu halk meclisi.
Kâhinlerin belirlediği uğurlu gimde (comitialis)
uygun bir yerde (comitium) toplanırdı.
Yalnızca bir grubun çağrıldığı meclise concilium,
bütün halkın çağrıldığı meclise ise
contio denirdi.
Oylama grup grup yapılır ve her gruptaki
çoğunluk o grubun oyunu belirlerdi..Roma
“Italyan Komedyenler”, Antoine Watteau’nun Comâdie-ltalienne tiplerini
sergileyen yağlıboya çalışması, 1720; Ulusal Sanat Galerisi, Washington, D.C.
National Gallery of Art, Washington, D.C .S am u el H Kress Collection
commedia dell’arte 110
halkı üç ana grup altında toplanmıştı.
Curia’lar (Romulus’un Roma halkı arasında
yaptığı ayrıma dayandırılan ve her biri 10
soydan oluşan topluluklar), ‘centuria’\&r
(başlangıçta Roma’nın temel askeri birimleri
olan 100 kişilik topluluklar) ve tribus
(kabileler). Bu grupların her birine denk
düşen başlıca üç comitia ise, Comitia Curiata
(Halklar Meclisi), Comitia Centuriata
(Yüzler Meclisi) ve Comitia Tributa (Kabileler
Meclisi) idi. Comitia’nin oylayacağı
kararların önceden Senato’da patricilerın
resmî onayından geçmesi gerekiyordu.
Geçmişi Roma kralları dönemine değin
inen Comitia Curiata’nin Cumhuriyet dönemindeki
başlıca-işlevleri yüksek görevlilere
imperium (devlet iktidarını kullanma yetkisi)
vermek, vasiyetlere ve evlat edinmelere
tanıklık etmek, rahiplerin resmen göreve
başlaması için onay vermekti. Cumhuriyet’
in son yıllarında giderek önemini yitirdi.
Comitia Centuriata, İÖ 450’lerde askeri bir
meclis olarak kuruldu. Savaş ve barış kararılan
almak, yasaları yürürlüğe koymak,
yüksek görevlileri seçmek ve Roma yurttaşlarıyla
ilgili ağır ceza davalarına bakmak
gibi işlevleri vardı. Örgütsel yapısı, yoksullardan
çok zenginlerin temsiline olanak
sağlıyordu. Oylama işlemi centuria’lann
öncelik sırasına göre yapıldığından, önce
atlılar (eques) ve ardından birinci sınıf
vatandaşlar oy kullanıyordu. Bu topluluklar
blok olarak oy kullandıklarında, açık bir
çoğunluk oluşturuyordu. İlk oyu (praerogative)
veren centuria genellikle daha sonra oy
kullananları etkiliyordu.
Comitia tributa, başlangıçta bir concilium
niteliğindeydi. İÖ 287’de “Lex Hortensia”
nin kabul edilmesiyle bu meclisin kararları
(plebiscita), Senato’nun onayına gerek kalmaksızın
bağlayıcı bir nitelik kazandı. Bileşimi
Comitia Centuriata ile aynı olmakla
birlikte daha esnek bir yapı taşıyan Comitia
Tributa, zamanla birçok alanda öne çıkarak
tribunus plebis’leri (Eski Roma’da plebleri
yöneticilerin keyfi eylemlerinden korumakla
görevli memur) ve aediles plebci’leri
(pleblerin bayındırlık görevlileri) seçmeye
başladı. Tribunus’lann bir görevi de meclisi
toplantıya çağırmak ve yönetmekti. Öncele-,
ri dışta bırakılan patriciler sonradan meclis
üyesi olarak kabul edildi. Kabileler zenginlik
temelinde örgütlenmediğinden, ‘Comitia
Tributa, Comitia Centuriata’ya oranla daha
demokratikti. Ama daha kalabalık olan
kırsal varlıklı sınıflar egemen durumdaydı.
İmparatorluk döneminde Roma topraklarının
aşırı genişlemesi uzak yörelerdeki
Roma vatandaşlarının comitia’\aıa katılmasını
giderek güçleştirdi. İmparator Augustus’un
Roma dışındaki vatandaşlara bulundukları
kentlerde oy verme kolaylığı getirmesine
Jcarşm comitia’lar önemlerini büyük
ölçüde yitirdi. Atama, yasama ve yargı işleri
imparatorun yetki alanı içine girmeye başladı.
Comitia’Iarın kayıtlara geçen en son
yasası, İS 98’de İmparator Nerva’nın uyguladığı
tarım yasasıdır.
Municipium’lar (belediye) ve kolonilerde
yüksek görevlileri seçen ve yerel’konularla
ilgili yasaları çıkaran comitia’lar da imparatorluk
dönemiyle birlikte gerilemeye
başladı.