DALEIM/ Niels Gustaf
1 869-1 937 İsveçli Mühendis Birçok buluşu yanında özellikle gündüz kendiliğin den sönen ve hava kararınca kendiliğinden yanan deniz feneri buluşuyla ünmüdür.
Gesiken eğitimi nedeniyle ancak 27 yaşında makina mühendisi oluyor, bilgisini artırmak ve araştırma yapmak için Zürih’e gidiyordu. Dalen’in asıl merakı bir çiutçi olan babasının tarlada ve bahçede karşılaştığı güçlükmeri giderecek makineleri yapmaktı.
İsviçre’deki çalışmaları sırasında, sıcak hava ile çalışan türbinlerde, kompresörlerde ve hava pompalarında çeşitli iyileştirmeler yapıyordu. O zamanlar gemicilik oldukça ihtiyaçları ucuza karşılayacak düzeye henüz getirilememişti. Deniz fenerlerinde odun, kömür gazyağı yakarak işaret verme dönemi çoktan geçmiş, artık asetilen lambaları kullanılır olmuştu. Fakat fenerlere sürekli asetilen sağlamak ve her zaman bir fenerci bulundurmak, dolayısıyla onunda ihtiyaçlarını sürekli karşılamak, çözüm bekleyen problemlerdir. Önce, taşınması bile çok tehlikeli olan asetilen problemini çölmüş asetileni “Aga” dediği binlerce gözenekli bir maddeye on mosferlik basınç altında emdirmeye zorlayınca, Aga’nın bulun- ğu çelik kaba hacminin on katı kadar asetilen sığdırabileceğini tıyordu. Böylece taşıma sırasındaki sarsıntıların patlama yol aç- ı da önlenmiş oluyordu.
İkinci problem fenercinin ihtiyaçlarını karşılamak veya fenerci- yakıp söndürme görevini üslenecek bir düzen bulmaktı. Bu amaçla n, bir lamba içine dört demir çubuk yerleştiriyordu. Bunlar- ıçtekı ikisi siyah, dıştaki ikisi de parlak renklerdeydi. Siyah renkli
demir ışığı daha fazla emdiğinden genleşmesi farklıydı. Gündüz siyah çubuklar daha çok genleşerek asetilen kapağını kapıyor ve gece de daha çok büzülerek açıyor ve böylece kılavuz alev feneri yakıyordu.
Bu buluşu gemicilikte ve limanların güvenle yönetilmesinde çok yarırlı olduğu için Dalen’e “gemicilerin koruyucu” ad veriliyordu. “Aga” maddesi ile doldurduğu ve taşınırken asetilen patlamalarını “Agamassan” adını verdiği tanklarla önlediği halde, laboratuvarın- daki bir patlamada gözlerini yitiriyor, fakat bu durumuna rağmen araştırmalarını sürdürüyordu. 1912 yılı Nobel Fizik Ödülü’nün iki adayından Tesla’nın ödülü geri çevirmesi üzerine, buluşları bugün bile kullanılan Dalen onurlandırılıyordu.
