DARI

DARI (Panicum miliaceum); Alm. Hirsel
(f), Fr. Millet (m), İng. 1. Millet 2. Maize, corn. Familyası:
Buğdaygiller (Gramineae). Türkiye’de
yetiştiği yerler: Güneydoğu, İç Anadolu, Karadeniz,
Ege, Marmara ve Doğu Anadolu bölgelerinde.
Tohumları buğday gibi besin maddesi olarak
kullanılabilen, bir veya çok yıllık bitki. Memleketimizde
insan gıdası ve hayvan yemi olarak kullanılmaktadır.
Van Gölü kıyı bölgelerinde ve Hakkâri’de
darı türlerinden biri olan “cin darı” kavrulup
taştan geçirilerek kavuzlarından ayrılır. Dâne kısmı
süt ve ayranla karıştırılır ve bir nevi ekmek yapılır.
Bu darı aynı zamanda bozanın da hammeddesidir.
Mısır (Zea mays) bundan başkadır. (Bkz. Mısır)
Koca darı, Muğla ve Hatay bölgesinde ekmeğin
ham maddesidir. Ekmeği arpa ekmeğinden
lezzetlidir. Koca darı nişastası dokuma sanâyii
için çok elverişlidir.Darının yeşil kısımlarında bitki gençken “durrin”
denilen bir glikozit bulunur. Bu, hayvanları zehirleyebilir.
Onun için hayvanlara darılar çok taze
ve yeşilken yedirilmemesi lâzımdır. Bu gibi tâze
otları, gölgede 24 saat kuruttuktan sonra hayvanlara
vermelidir.
Yurdumuzda en çok darı yetiştirilen illerimiz,
sırası ile; Urfa, Diyarbakır, Zonguldak, Muğla,
Siirt, Aydın, Hatay, Bitlis ve Adıyaman’dır.
İklim istekleri: Esas îtibâriyle tropik iklimin
yerli ürünüdür. Fakat, mutedil iklime de iyi adapte
olmuştur. Fazla yağıştan zarar görmez. Kum
darı ve cin darı fazla rutubetten hoşlanmazlar. Darı
tohumları 8-12 derecede çimlenirler. Darılar
kurağa dayanıklıdır. Fakat kurakta gelişmeleri
durgunlaşmaktadır. Kuraklık geçince hızlı gelişmelerine
devam ederler.
Toprak istekleri: Koca darı, çok değişik toprak
tipleri üzerinde yetişir ve iyi mahsul verir. Fakat
en yüksek verim kumlu-killi topraklar üzerinde
sağlanır. Kökleri çok derinlere inebilir. Diğer
darı çeşitleri daha yüzden kök sistemine mâliktirler.
Fakat çok değişik toprak tipleri üzerinde yetişebilirler.
Toprakların organik maddelerce zengin
olması, verimin daha fazla olmasını sağlar.
Toprak işlemesi, ekimi, hasat ve harman:
Toprak pullukla sürüldükten sonra, diğer toprak işleme
âletleri ile ikilemeye ve gerekirse üçlemeye
tâbi tutulur. Kâfi miktarda rutûbet mevcut ise sun’î
gübre veya çiftlik gübresi verilir. En iyi ekim zamanı
mısır ekiminden takriben 2 hafta sonradır.
Toprak sıcaklığı 13-15 derece olmalıdır. En iyi
ekim şekli, âletlerle sıraya ekimdir. Ekim derinliği
toprağın durumuna göre 1-3 cm, dekara atılacak
tohum miktarı 0.5-5 kg kadardır. Tohumlar çimlendikten
sonra, gerekli zamanlarda çapalama ve
sulama işleri yapılır. Dâne mahsulü için yetiştirilen
darıların hasadı, dânelerin renkleştiği zamandanbirkaç gün sonra biçilir. Bir müddet demet
halinde kurutulur. Daha sonra demetler toplanır,
harman edilir