değiştirme işaretleri,

r i z a olarak da
bilinir, müzikte, hemen soluna konduğu
notanın perdesinin değiştirilmesi gerektiğini
gösteren işaretler. Diyez (# ) notayı yarım
ton tizleştirir, bemol (b) yarım ton pesleştirir,
bekar ya da natürelse (4) notayı doğal
sesine döndürür. Çift diyez (##) ya da (x)
ve çift bemol (bb) notanın iki yarım ton
tizleşeceğini ya da pesleşeceğini belirtir.
Bekar işareti çift diyez ya da çift bemolü de
geçersiz kılar. Diyez ya da bemolün başına
konduğunda (t;#), çift diyez ya da çift
bemolden bir tanesinin geçersiz olduğunu
belirtir. Portenin başına konup bir parçanın
tonalitesini belirleyen diyez ve bemoller,
değiştirme işaretleri değil, tonalite işaretleri
(*) olarak adlandırılırlar.
Değiştirme işaretleri ilk kez 10. yüzyılda si
için kullanıldı. O dönemde belirli kuramsal
ve estetik kuralları yerine getirmek amacıyla
si yerine göre yarım ton pesleştirilir ya da
fa yarım ton tizleştirilirdi. Başlangıçta bekar
işareti olmadığından bemolü geçersiz kılmak
için diyez, diyezi geçersiz kılmak için
de bemol kullanılırdı. Geç Rönesans’ta mi
bemol, la bemol ve do diyez oldukça yaygın
olarak kullanılıyordu. Bütün notalara değiştirme
işaretlerinin uygulanması daha sonraki
dönemlerde giderek yaygınlaştı.
değiştokuş katsayısı bak. burgaçlılık katsayısı