wiki

deha

olağanüstü zihinsel güç. ABD’li
psikolog Lewis M. Terman’ın yaygınlaştırdığı
tanımıyla deha, standart bir zekâ testindeki
başarı düzeyiyle ölçülebilen yüksek
zihinsel yetenektir. Terman’ın “gizil deha”
için öngördüğü zekâ bölümü (IQ) 140 ve
üstüdür; bu düzeye toplam nüfusun ancak
250’de biri ulaşabilir. Bazı uzmanlar ise
deha tanımı için daha yüksek bir standart
öngörür. Ama bu tanımıyla deha yalnızca
yüksek zihinsel yetenek anlamına gelir ve
gerçekleşmiş bir başarıdan çok bir gizilgücü
belirtir. Terim bu anlamda, henüz belirgin
başarılarla kendini gösterme olanağı bulamamış
çocuklar için de kullanılabilir. Giderek
yaygınlaşan ve belki de daha uygun bir
yaklaşım, bu tür çocuklar için “üstün yetenekli”
terimini kullanmak ve toplam nüfusun
ilk binde l ’lik diliminde yer alan
çocukları birinci-derecede, geri kalan nüfusun
ilk yüzde 10’unda yer alanları ise
ikinci-derecede üstün yetenekli biçiminde
gruplamaktadır.
19. yüzyıl İngiliz bilim adamı Sir Francis
Galton’ın çalışmalarından kaynaklanan daha
yaygın tanımıyla “deha”, gerçekleşmiş
başarılarla kendisini gösteren olağanüstü
yüksek yaratıcı yetenek anlamına gelir.
Ama bu başarıların gelip geçici bir değer
taşımaması ya da sözgelimi veraset yoluyla
iş başına geçmiş hükümdarlar örneğinde
görüldüğü gibi doğuştan gelen bir şansa
bağlı olmaması gerekir. Deha, gerek nicelik,
gerek nitelik açısından yetiden farklıdır.
Yeti, özel bir iş türüne doğuştan gelen
yatkınlığı belirtir ve belli bir becerinin
görece çabuk ya da kolayca edinilebilmesi
demektir. Deha ise özgünlük ve yaratıcılık daha önce araştırılmamış alanlarda düşünüp
çalışarak dünyaya ancak bu yolla kazanabileceği
bir değer katmak gibi öğeleri de
içerir. Dahilerin eşsiz katkıları genellikle
belli bir alanda ortaya çıkar; ama bu
kişilerin daha önceki gelişmelerini konu
alan araştırmalar genel zekâ düzeylerinin de
olağanüstü yüksek olduğunu göstermiştir.
Dehanın yapısını ve kaynağını açıklamak
için çeşitli girişimlerde bulunulmuştur. Bir
kurama göre deha, psikobiyolojik bakım gibi çok sayıda büyük sınıflara ayrılabilen
süresiz değişikliklere ise çok biçimli değişiklik
denir.

Bir yanıt yazın

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir