denizaltı dağı

derin deniz tabanından
yüksekliği en az bin metre olan büyük
volkanik dağ. Daha küçük denizaltı yanardağlarına
denizaltı tümseği ve tepeleri, düz
denizaltı dağlarına ise denizaltı masadağı
(guyo) denir. Atlas Okyanusunun kuzeydoğu
bölgesinde, yüksekliği 4 bin m’yi aşan,
taban çapı ise 110 km’ye varan Büyük
Meteor Masadağı, bu tür yapıların ulaşabileceği
büyüklük konusunda çarpıcı bir örnek
oluşturmaktadır. Büyük denizaltı dağlarının
yamaçları, yukarı doğru içbükey
biçimlidir ve ender olarak 14° ’nin üzerinde
bir eğim gösterir. Küçük denizaltı dağlarında
içbükeylik giderek azalır ve yamaçlar
35° ’ye varan eğimler kazanabilir. Denizaltı
dağları, deniz tabanındaki çizgisel yarıklardan
çıkan lavlardan oluştukları için, yataydüzlem üzerinde oval ya da daha uzun
biçimde görünebilirler.
Denizaltı dağlarından toplanan örneklerin
çoğu, büyük ölçüde denizaltı lav akıntıları
biçiminde oluşmuş camsı yapıdaki okyanus
bazaltlarıdır. Dağların tepeleri ve yamaçları
ise, genellikle ince bir deniz tortulu katmanıyla
kaplanmıştır.
Denizaltı dağlan çok yaygındır ve tüm
büyük okyanus havzalarında görülür.
1970’ten sonra yalnızca Büyük Okyanus
havzasında 10 binden fazla denizaltı dağı
saptanmıştır. Öte yandan, okyanus coğrafyasını
aydınlatmaya yönelik her araştırma
gezisinde yeni dağlar bulunmaktadır. Dünya
okyanuslarındaki denizaltı dağı sayısının
20 bin kadar olduğu sanılmaktadır.
Denizaltı dağları, tek bir çizgisel yarıktan
çıkan lavlarla beslendikleri zaman çizgisel
bir küme görünümü kazanabilirler. Büyük
Okyanustaki denizaltı dağlarının çoğu, çizgisel
kümeler ya da 10 ile 100 tepeden
oluşan uzun gruplar oluşturur. Bir zincir
içinde ama tek başına bulanan denizaltı
dağları, Orta Pasifik Dağlarında olduğu
gibi, tabanlarını birleştiren ortak bir sırtı
paylaşabilirler. Büyük Okyanus havzasındaki
denizaltı dağı zincirleri kuzeybatı-güneydoğu
yönünde sıralanmıştır. Birkaç zincir,
çatlak kuşaklarıyla yakın ilişki içindedir.
Güneybatı Büyük Okyanustaki Eltanin çatlak
kuşağı buna bir örnektir. Atlas Okyanusunda
en az bir denizaltı dağı zincirinin
varlığı bilinmektedir. Bu, okyanusun kuzeybatısında
uzanan New England dizisidir.
Hint Okyanusunda henüz herhangi bir dağ
zinciri saptanmamıştır. Ama bunun nedeni
büyük olasılıkla o havzada daha az araştırma
yapılmış olmasıdır