DERGİ

DERGİ; Aim. Zeitschrift (f), Fr. Revue (f), İng.
Periodical review, magazine. Haftalık, on beş günlük,
aylık veya yıllık olarak düzenli aralıklarla çıkan
bir fikir yayını; mecmua kelimesinin eşanlamı.
OsmanlIlarda ilk gazete çıktıktan 18 yıl sonra ilk
mecmua olan Vakâyi-i Tıbbiye yayınlanmaya başlandı
(1849). Bu meslekî sağlık dergisi aylık olup,
iki seneden fazla yayınlanabildi (28 sayı). Bir müddet
sonra Mecmûa-i Fünûn aylık olarak 47 sayı
çıkarılabildi (1862-1867). İlk resimli dergi olan
Mir’ât 1862’de üç sayı neşriyât yapabildi. Cerîdei
İber-i İntibâh (1862-1864) 8 sayı yayınlandı.
Bunlar ilk yayınlanan dergilerdi. Bunlardan sonra
pekçok isimde muhtelif zamanlarda çıkan ekserisi
uzun zaman devâm etmeyen dergiler neşredilmişti.
Bunların içinde Erkân-ı Harbiye-i Umûmiye’nin yayınladığı
Cerîde-i Askeriye (1864-1919) 15 günde
bir çıkıp en uzun yayın hayâtı olandır.
İkinci Meşrûtiyetten sonra çıkan gazete ve
dergilerin sayısı 353’e yükselmişse de uzun süre
devâm etmeyerek, 1909 başında konan sansürden
sonra, adedi birden düşmüştü. 1910’da 130, 1911’de
124, 1914’te 70, 1915’te 6 , 1918’de 71 dergi ve
gazete çıkmaktaydı.
Cumhûriyetten sonra ise; haftalık 77 sayı çıkan
Kelebek, haftalık 54 sayı çıkan Süs, Zümrüti
Anka (1923-1925), Ayın Târihi (1923-1957),
Resimli Ay (1924-1938), Papağan (1924-1927),
Haftalık Mecmua (1925-1928), Yeni Kitap
(1927-1928) gibi dergiler çıkmıştı. Harf inkılâbından
sonra basının sarsıntı geçirmesi, pekçok
dergi ve gazetenin kapanmasına sebeb oldu. Hükümetçe
mâlî bakımdan desteklenen dergi ve gazeteler
çıkmaya başladı. Yeni dergiler; İdâre,
Uyanış (1928-1940), Kadro (1932-1935), Akın
(1932-1933), Varlık (1933), Fikir Hareketleri
(1933-1940), Yedigün (1933-1950), Ülkü (1933-
1950), Yeni Adam (1934), Yücel (1935-1956),
Ağaç (1935-1936) yılları arasında neşredildiler.İkinci Dünyâ Harbi sırasında gazete adedinde
de fazlalaşma görüldü. Buna rağmen dergi adedi
azalarak 178’den 127’ye düştü. Daha sonraki yıllarda
1945’te 287, 1947’de 379, 1950’de 479,
1952’de ise 624 dergi yayınlanmaktaydı. 1961 yılından
sonraki senelerde dergi sayısında büyük
bir artış oldu. 1970’li senelere gelindiğinde çıkan
dergi miktarı 1000’i aşmıştı. Daha sonra vukû bulan
ekonomik, siyâsî ve sosyal gelişmeler neticesinde
dergilerin sayısı 80’li senelerin başında
önemli miktarda düştü.
Ancak bâzı gazetelerin yan yayını olarak yeni
dergiler de neşir hayâtına girmiştir. Daha çok bu
dergiler çocukları hedef almıştır.Türkiye Çocuk,
Tercüman Çocuk, Milliyet Çocuk, Can Çocuk
dergileri bunların belli başlılarındandır. Ancak bu
dergilerden Türkiye Çocuk hâriç hiçbirisi uzun
ömürlü olmamıştır. Ayrıca yine büyük gazetelerin
İlmî ve iktisâdî yönden dergiler çıkardığı da görülür.
Türkiye Gazetesi yayın topluluğu arasında
yer alan İnsan ve Kâinât ile Tekstil Teknik Dergisi
bunların önde gelenleridir.