DEVEKUŞU

DEVEKUŞU (Struthio camelus); Alm.
Gewöhnlicher strauss, Fr. Âutruche, İng. Ostrich.
Familyası: Özdevekuşugiller (Struthionidae). Yaşadığı
yerler: Arabistan ve Afrika steplerinde sürüler
hâlinde. Özellikleri: Yaşayan en büyük kuştur. Tüyleri
süs olarak kullanılır. Ömrü: 40-50 yıl. Çeşitleri:
Afrika, Masai, Somali devekuşları en iyi bilinenleridir.
Amerika devekuşu ayrı bir cinstir.
Nesli tükenmemiş kuşların en büyüğü. Büyümüş
bir erkek devekuşu 1.5-2 m yükseklikte, 2.5 m uzunlukta,
150 kg ağırlıktadır. Devekuşlarmda karina
(göğüs kemiği çıkıntısı) bulunmaz. Afrika devekuşları
(Struthio camelus) iki parmaklıdır. Vücutları
ağır olduğundan uçamazlar. Normal bir attan hızlı
koşarlar. Baş ve boynu çıplak, ayaklan uzun, kuvvedi
ve etlidir. Görme duyusunun yanında koku alma
hissi de kuvvetlidir. Tek ayağı kırılan devekuşu,
öbür ayağı ile seke seke yol alamaz. Olduğu yerde
kalır. Yardım gelmezse açlıktan ölür. Saatte 60-70 km
hızla koşarlar. İlk hızlan 1 0 0 kilometreyi bulur.Afrika’da avcılar, devekuşunu avcı jipleriyle
kovalarlar. Dişilerde tüyler gri renkte olmasına
karşılık, daha iri olan erkeklerde kanatlar ve kuyruk
beyaz, diğer kısımlar siyahtır. Devekuşlarının
tüyleri yumuşak ve makbuldür. Etleri ve tüyleri
için avlanmaları sonucu nesilleri tükenmeye
başlayınca, 1860 senesinde, evcilleştirilerek Güney
Afrika’da çiftliklerde yetiştirilmeye başlandı.
1882’de Amerika’ya ithal edildi.
Devekuşu söylendiği gibi düşmanından saklanmak
için başını kuma gömmez. Aksine, ayakları
ile düşmana şiddetli tekmeler atar. Çok korktuğunda,
sevkitabiîsi gereği başını kamının altına
çekmesi ve uyurken kumun üzerine koymasından
bu söz söylenmiş olsa gerektir.
Kursak ve katılan ayn değildir. Midenin yukan
kısmı kursak, aşağısı katı vazifesi görür. Fare, böcek,
ot ve küçük hayvanlarla beslenir. Çakıl, kemik,
yumurta ve istiridye kabukları gibi sert maddeleri
de yutar.
Üç-dört yıllıklar eşleşir ve yumurtlamaya başlarlar.
1.5 kg ağırlıktaki yumurtası 24 tavuk yumurtası
kadardır. Dişiler eştikleri çukurlara 15
kadar sarımtrak kabuklu yumurta yumurtlarlar.
Erkeği geceleri kuluçkaya yatmak sûretiyle eşine
yardım eder. Yavrular 6 haftalık (42-48 gün) bir kuluçka
süresinde çıkarlar. Tavuk iriliğinde olup,
tüyleri kirpi gibi dikenlidir. Hemen yürüyerek besin
aramaya başlarlar. Devekuşları uzun boyunlan
ve keskin gözleri sâyesinde çok uzaktan tehlikeyi
görebilirler. 5-15 bireylik gruplar hâlinde dolaşırlar.
Bâzan antilop ve zebra sürülerine de katılırlar.
Erkek devekuşlan çok kavgacı ve kıskanç olduklarından
çoğunlukla birbirlerini öldürürler. Erkeklerin
tüyleri daha yumuşak ve makbuldur. 40-
50 yıl yaşarlar. İyi bakıldığı takdirde 80-100 yıl yaşayanları
da vardır. Erkek devekuşu aslan kükremesine
benzer sesler çıkarır.
Amerika devekuşu (Rhea Americana) ayrı bir
cins olup ayakları üç parmaklıdır. Sürüler hâlinde
yaşar. Bâzan antilop ve zebra sürülerine de katılırlar. Eti ve yumurtası yenir, tüyleri Afrika devekuşlarından
daha kalitesizdir. Buna rağmen tüy
ve etleri için “bola” denen kementlerle avlanırlar.
Küt ayaklarıyla kendilerini savunurlar.
Tepeli devekuşu (Casuarius emeu), Avustralya,
Yeni Gine ve çevrelerindeki adaların sık ormanlarında
yaşar. Başında miğfere benzer boynuzsu
bir ibik vardır. Ayakları üç parmaklıdır. 40-
50 yıl kadar yaşar. Kasuar da denir. Başı ve boynu
çıplaktır. Başındaki miğfer, otların arasında
yol açmasına yardım eder. Devekuşundan biraz
daha küçüktür. 1 – 2 metrelik maniaları rahatça sıçrayarak
aşar. Sulu meyve ve kertenkele yer. İyi yüzer
ve balık avlar. Eştikleri çukurlara 3-5 yeşilimsi
yumurta yumurtlar. Erkek 6-7 hafta kuluçkaya
yatar. Çıkan yavrulara da erkek bakar. Ayaklan
üç parmaklı olup, en içteki kenar parmakta tırnak,
kama gibi uzamıştır. Düşmanlarına karşı korkunç
tekmelerle kendini savunur.