DİZİ
DİZİ i. (dizmek’ten diz-i). Bir ipliğe di¬zilmiş nesnelerden meydana gelen sıra: Saç¬ları altın dizileriyle örülmüş uzun entarili, ince boyunlu ihtiyar saray kalfası (A.H. Tanpınar). || Dizilmiş, art arda veya yan yana sıralanmış nesneler bütünü: Bir dizi iskemle. || Teşm. yol. Birbiri ardınca gelen şeyler: İşte birbirinin peşini bırakmamış felâketler dizisi bu manasız yanlışlıklarla başladı (A.H. Tanpınar). Olaylar dizisi.
413
zırh dizliği
Moskova
Smolensk
Minsk
Harkov
KREMENŞUG \
J¡)N”KPROD*”
ZEKJİNSK
Dnepropetrovsk
ZAP0R07ÎYE
\NOVAYA.
KÁHOVKá
Kahovka
haznesi
AÎdesa ” Herson
KARA
KIRIM
DENI.
— Cerr. Diz eklemini desteklemek için kul-lanılan sargı.
— Saraçl. Atın dizlerine konulan, süslü ya-pılmış, bazen de boğumlu olabilen deri par-
Bureau soviétique d*information. Dim (LAROV88B)
terimi, kendinden önce gelen terim sayısı¬na eşit kuvvete yükseltilmiş ortak çarpan¬la birinci terimin çarpımına eşittir; l teri¬minden önce n—1 terim varsa ./=aq”-1’dir.
bulunur. Bu formül, iki te-
değildir. Ortak çarpan pozitif ise diziye ço-
ğalan dizi, negatif ise azalan dizi, denir.
3, 7, 11, 15, 19, 23 v.b. sayıları ortak
çarpanı 4 olan bir aritmetik dizi meydana
getirir ve şöyle yazılır:
+ 3 . 7 . 11 . 15 . 19 . 23 …
Ortak çarpanı r, «’inci terimi / harfleriyle
gösterilen, a.b.c.d… h.k.l… şeklinde her-
hangi bir aritmetik dizi ele alındığında
l = a + (n—1) r
olduğu kolayca görülebilir.
Bir aritmetik- dizinin herhangi bir terimi, kendinden önce gelen terimlerin sayısı ka¬dar ortak çarpanda ilk terimin toplamına eşittir. Yukarıdaki eşitlikten
/—a
rim arasına geometrik ortalardan herhangi bir sayıyı yerleştirmek imkânını sağlar. Her geometrik dizide, yanlardan eşit uzaklıkta bulunan iki terimin çarpımı, yan terimle¬rin çarpımına eşittir. Sınırlı bir geometrik dizide,
a+b + c+ … +/»+* + / terimlerinin toplamı olan S S = a + b + c + … + h +k + l terim- lq—a a (q11—1)
lerinin toplamı, S = ==
q—1 q-o-1
formülüyle gösterilir. Sınırsız bir geometrik dizideki terimlerin sayısı ise sonsuzdur. Böyle bir dizide, ortak çarpanın mutlak değeri l’den küçük olursa S toplamının
n- 1
formülü çıkarılabilir. Bu formül, A ve B
gibi verilen iki sayı arasına, m ile gösterilen
bir aritmetik ortanın yerleştirilmesine im-
kân verir. Başka bir deyişle, yan terimleri
A ve B olan ve m + 2 terimi kapsayan
bir dizi kurulabilir.
Sınırlı bir aritmetik dizide, yan terimlere
eşit uzaklıkta bulunan iki terimin toplamı
değişmez ve yanların toplamına eşittir, n
terimi kapsayan herhangi bir sınırlı aritme-
tik dizinin + a.b.c… h.k.l. terimlerinin
toplamı olan S, şu formülle ifade edilir:
(a + 1) n
S =
2
• Geometrik dizi veya bölüm dizisi. Bir geometrik dizide her terimin bir önceki terime oranı sabittir. Bu sayıya geometrik dizinin ortak çarpanı denir. Bu ortak çar¬panın pozitif olması gerekli değildir. Ortak çarpan l’den büyük olduğu zaman çoğalan, ortak çarpan 0 ile 1 arasında olduğu zaman azalan dizi diye adlandırılır. Ortak çar¬pan negatif olursa dizi salınımlıdır. 3, 6, 12, 24, 48 v.b. sayıları, ortak çarpanı 2 olan bir geometrik dizi meydana getirir. Bu dizi şöyle yazılır::: 3:6:12:24:48: … Ortak çarpanı q olan, :: a:b:c: …: h:k:l: şeklindeki bir geometrik dizinin herhangi bir
¦ Dizici i. Matbaac. Bk. MüRETTil*.
¦ Dizi dizi sıf. ve zf. Yan yana sıralan¬mış: Konya’da Mevlânâ türbesinin arka bahçesinde dizi dizi mezar taşlan vardır. (N. Araz). Boynunda küçük Mahmudiye al¬tınları dizi dizi parlıyordu (Y. K. Karaos- manoğlu).
¦ Dizilemek geçi. f. Dizi dizi sıralamak.
(LM)
