DÖRDÜNCÜ FASL

Fâcire, y a’nî k âfir o la n la ra M ü n k er ve N ekîr m elekleri
(M en R ab b ü k e) dedikleri vak t, (L â-edrî), y a’nî (Ben bilm em )
der. O n lar da, bilm edin ve h â tırla m a d ın derler.
S o n ra o n u dem ird en kam çı ile döverler. T â ki, yedinci kat
yerin altın a girer. S o n ra yer silkelenir. Yine k ab rin e çıkar.
Böyle yedi d e f a döverler. S o n ra d a, b u n ların hâlleri b aşk a
b aşk a olur. B a’zısının am eli köpek şekline çevrilip kıyam ete
k a d a r o n u ısırır. B unlar, kıyâm et ve islâm iyyetın bildirdiği
h u su slard a şübhe edenlerdir. K ab rd e b u lu n an ların karşılaşacak
ları h âller çeşid çeşiddir. A ncak biz b u ra d a çok kısa an latdık.
Bu azâb ın aslı şöyledir ki, b ir insan d ü n y â d a en çok neden
k o rk a rsa , k ab rd e o n u n la a zâb o lu n u r.
M eselâ, b a ’zı in san lar, yırtıcı hayvan y av ru su n d an çok
k o rk a r. İn san ların ta b î’atleri b u n d a m uhtelifdir. A llah ü teâlâ­
d an selâm et ve n ed âm etd en evvel m ağfiret isteriz.
M ev tâlard an çok d e f a rivâyet o lu n m u ş ve rü ’y â d a g ö rü ­
lüp, halleri so ru lm u ş v e c e v â b lara lın m ışd ır. B u n lard an birisine
hâli so ru lu n ca, (B irg ü n abdestsiz nem âz kılm ış idim . A llah ü
teâlâ, b an a bir kurtcağız m u sallat etdi. O n u n la hâlim pek
fen âd ır) dedi. [N em âz k ılm ıy an lan n ve kılm adığı nem âzı k azâ
etm iyenlerin hâllerinin ne olacağını, b u ra d a n an lam alıd ır.]
Bir diğeri de rü ’yâd a g ö rü lü p , A llah ü teâlâ san a ne m u ’
âm ele b u y u rd u diye so ru lu n ca, (B irg ü n cen âb etd en gusl etm em
işdim . A llahü teâlâ, ateşd en b ir elbise giydirdi. O n u n içinde
kıyâm ete k a d a r bir yerden b ir yere çevirerek b a n a azâb ed iy o rlar)
dedi. [H er m üslim ân a n a ve b a b a , ço cu k ların a gusl abdesti
alm asını öğretm elidir].
Bir diğeri de rü ’y âd a g ö rü lü p , A llahü teâlâ san a ne m u ’
âm ele b u y u rd u diye so ru lu n ca, (Beni yıkayan kim se, b ir tarafd
an b ir ta ra fa şiddet ile çevirirken, teneşirdeki d em ir çivi
v ü cu d ü m ü tırm alad ı. B u n d an çok zah m et çekdim ) dedi. S ab âh
o lu n ca yıkayan kim seden so ru lu n ca, (İstem iyerek böyle birşey
olm u şd u ) dedi.
Bir başkası d a rü ’y âd a g ö rü lü p , hâlin nasıldır, sen ölm em
iş m iydin? diye so ru lu n ca, (E vet, ben h ay r üzereyim , lâkin
— 21 —
üzerim e to p ra k atılırk en , b ir ta ş d ü şü p , iki kem iğim i kırdı.
B ana çok sıkıntı verdi) dedi. B u n u n üzerine k ab rin i açdılar.
D ediği gibi b u ldular.
Bir kim se o ğ lu n a, rü ’y âsın d a gelip, (Ey fenâ oğul! B ab anın
k ab rin i düzelt! Z irâ, y a ğ m u r çok ezâ verdi) dedi. B u n u n d a
k ab rin i açdılar. A d eta su a rk ı (h ark ı) gibi d o lm u ş b u ld u la r ki,
sel d o ld u rm u ş idi.
A ’râ b îd e n biri, rivâyet ed er ki, o ğ lu m a, A llah ü te â lâ san a
ne m u ’âm ele etdi diye so rd u m . (Z ararım yo k , lâkin filân fâsıkın
y an ın a defn o lu n d u ğ u m d a n , o n a o lu n an a z â b la rd an kalbim e
k o rk u g iriyor) dedi. Ç o k d e f a h a b e r verilen, b u n la r gibi h ik â­
yelerden açık ça an laşılan şu d u r ki, k a b r ehli k ab rlerin d e azâb
çekerler. O n u n için, P ey g am b erim iz « sallallahü aleyhi ve sellem
» ö lü n ü n kem iklerini k ırm a k d a n nehy b u y u rm u şla r ve bir
kim seyi k a b rin bir ta ra fın d a o tu rd u ğ u n u g ö rd ü k le rin d e , (M evtâya
kabrlerinde ezâ etmeyiniz) ve (Diri kimseler evlerinde nasıl
elemi ve azâbı duyar ve his ederlerse, mevtâ da kabrinde öylece
elem ve azâbı duyar, his eder) b u y u rm u şd u r.
P ey g am b er efendim iz « sallallahü aleyhi ve sellem », vâlideleri
hazret-i  m in en in k ab rin i ziyâret etd ik lerin d e ağ lad ılar.
Y an ların d a b u lu n a n la rı d a ağ latd ılar. B u y u rd u lar ki, (Rabbimden
bunun için mağfiret taleb etm eğe izn istedim. İzn vermedi),
so n ra (Kabrini ziyâret etmek için izn istedim, izn verdi. Ö yle ise,
siz de kabrleri ziyâret ediniz! Zirâ, ziyâret ölümü hatırlam ağa
sebebdir.) [R esû lu llah a m ü b â re k a n asın a, b a b a sın a m ağfiret
için so n ra d a n izn verildi. Z âten m ü ’m in idiler. S o n ra d a n d iriltilip,
b u ü m m etd en de o ld u lar],
[Bu hadîs-i şerif, R esû lu llah ın « sallallahü aleyhi ve sellem »
m u h terem a n a ve b ab asın ın m ü ’m in o ld u k ların ı g ö sterm ek d edir.
Ç ü n k i, k âfirlerin k ab rin i ziyâret etm ek y asak d ır. B u nların
k ab rlerin i ziyâret etm eğe izn verilm esi, k âfir o lm ad ık ların ı
açıkça bild iriy o r. M ağ firet için izn verilm em esinin de sebebi
vardı. C en âb -ı H a k , h ab îb in in h âtırı için, o n u n şerefi için,
m ü b â re k a n a b ab asın ı d a h a b ü y ü k n i’m ete k a v u şd u rm a k istiy
o rd u . T a ’yîn b u y u rd u ğ u , ta k d ir etdiği zem an gelince, o n ları
diriltecek, o ğ u lların ın P ey g am b erlerin en ü stü n ü o ld u ğ u n u
g ö sterecek , o n a îm ân edecek, ü m m eti o lm a k la şereflenecek ve
sah âb îlik yüksek derecesine k av u şacak lard ı.
N işâncı zâde M u h a m m e d bin A h m ed efendinin « rah m etullah
i aleyh» yazdığı tü rk çe (M ir’ât-ül-kâinat) k itâb ı, birinci
kısm , ikiyüzyirm iyedinci sahîfede diy o r ki:
R esûlullahın «sallallahü aleyhi ve sellem » m ü b ârek ana
b ab aların ın îm ân edip etm ed ik lerin d e, âlim ler b aşk a başka
söyledi. 911 [m. 1505] de vefât eden A b d ü rra h m â n bin Ebî
B ekr S üyûtî (M esâlik-ül-hunefâ) k itâb ın d a ve b aşk a birçok kıym
etli k itâb ların d a beş çeşid h a b e r bildirm işdir:
1 — O n ların ikisi de, R esûlullahın dîne çağ ırm asın d an
y a’nî b i’setden önce, câhillik zem an ın d a vefât etdi. Ş âfı’î âlim lerinin
hepsine ve hanefîlerin ço ğ u n a göre, bir P eygam berin
dînini işitm iyen kim senin îm ân etm esi vâcib olm az. Ç ünki,
P eygam berin dînini işitm eden önce d ü şü n erek îm ânı akl ile
b u lm ak vâcib değildir. İşitd ik d en so n ra, A llahü teâlân ın var
o ld u ğ u n u d ü şü n ü p a n la m a k , îm ân etm ek lâzım olur. C âhillik
zem an ın d a, geçm iş P ey g am b erler u n u tu lm u ş idi. Ç ünki asrlar
b o y u n ca, kâfirler, zâlim ler idâreleri ele a la ra k , dinleri o rta d a n
k ald ırm ışlar, din a d a m la rın a baskı, işkence y ap m ışlar, îm ânlı-
lar azalm ış, gizlenm iş, böylece, dîni, îm ânı bilen kalm am ışdı.
H e r a srd a gelen zâlim ler, k ö tü rû h lu , alçak kim seler, böyle
çalışm ak d a, d in ad a m la rın ı, din bilgilerini yok etm ek için
îm ân lılara karşı am an sız bir kin ile, ca n a v a r gibi sald ırm ak d adır.
İngilizler ve K o m ü n istler böyledir. F ek at, b u zâlim lerden
hiçbiri îm ân ı yok edem em iş, kendileri k a h r olm uş, çok acı,
p erişan h âlde, sa lta n a tla rın d a n ayrılm ış, zevklerine d o y a m a ­
d an ö lü m ü n pençesine d ü şm ü şler, ism leri la ’net ile anılm ış veyâ
u n u tu lm u şd u r. A llah ü teâlâ, bir P ey g am b er veyâ bir âlim y a ra ­
ta ra k , îm ân ışığı ile yer y ü zü n ü yeniden ay dınlatm ışdır. A klı
o lan ların , b u n d a n ibret alm ası, u y an m ası, d ü n y â d a ve âhıretde
rezîl o lm a m a k için, din d ü şm a n la rın a a ld an m am ası lâzım dır.
2 — C âhillik zem an ın d a yaşam ış olan lar, kıyâm et günü
im tih ân edilecek, o ra d a îm ân edenler, C ennete girecekdir,
diyen âlim ler de varsa d a, bu sözün z a ’îf o lduğu (Müjdeci
Mektûblar Tercemesi) k itâ b ın d a , 259.ncu m ek tû b u n tercem esinde
açık lanm ışdır.
3 — A llahü teâlâ, sevgili P ey g am b erin in «sallallahü teâlâ
aleyhi ve sellem » m u b â re k a n a bab asın ı diriltdi. O ğullarına
îm ân edip, o n a ü m m et o lm a k la şereflendiler ve te k râ r vefât
etdiler. İm âm -ı S üyûtî « rah m etu llah i aleyh», b u n ların diriltildiğini
bildiren hadîs-i şerifi yazıyor. (Z a ’îf b ir hadîs ise de, çok
kim se bildirdiği için, kuvvetli o lm u şd u r. Â lim lerin ço ğ u n a
— 23 —
g öre, kuvvetli hadîsdir. İb âd etlerin kıym etini, b ir m ü slim ânın
ü stü n lü ğ ü n ü bildiren za’îf hadîse uyu lu r) b u y u ru y o r.
4 — F a h rü d d în -i R âzî ve b irço k âlim ler b u y u ru y o r ki,
T evbe sûresinin yirm isekizinci âyetinin m eâl-i şerifi, (Müşrikler
necesdir) dir. Y a’nî b ü tü n k âfirler pisdir. H âlb u k i, R esûlullah
«sallallahü aleyhi ve sellem » (Ben her zemanda, teiniz babalardan,
temiz analara geçerek geldim) b u y u rd u . B aşka b ir hadîs-i
şerîfde, (H er asrda, o zemanın insanlarının en hayrlılarından
getirildim) b u y u rd u . K âfire hayrlı dem ek ise, câiz değildir.
H ele Ş u arâ sûresindeki ik iy ü zo n d o k u zu n cu âyetin m eâli (Seni
secde edicilerden geçirir) dir. B u rad an , b ü tü n b ab aların ın , a n a ­
ların ın m ü ’m in o ld u k ları an laşılm ak d ad ır. İb râh îm aleyhisselâm
ın bab ası denilen  zerin k âfir olduğu K u r’ân-ı kerîm de
bildiriliyor ise de, A b d ü llah ibni A b b âs ve İm âm -ı M ücâhid,
(A zer, İb râh îm aleyhisselâm ın am cası idi) dediler. A ra b ista n d a
am cay a b a b a denilir. H adîs-i şerîfde b u y u ru ld u ki, (Cehennemde
en hafif azâb, Ebû Tâlibin azabıdır). E bû T âlibin azâbı,
azâb ların en hafifi olu n ca, R esûlullahın m ü b ârek an a – b ab ası
C eh en n em d e olsaydı, azâb ın en hafifi, b u ikisinin azâb ı o lu rd u .
Bu hadîs-i şerif de, bu b ak ım d an , ikisinin de m ü ’m in o ld u ğ u n u
gösterm ekdedir.
5 — Â lim lerden çoğu, bu m es’elede edebe, saygıya aykırı
k o n u şu lm am asın ı, işin d o ğ ru su n u A llah ü teâlâ bilir deyip,
susulm asını u y g u n g ö rm ü şd ü r. Şeyh-ul-islâm allâm e A h m ed
ibni K em âl P âşa d a, (Ebeveyn) risâlesinin so n u n d a b u y u ru y o r
ki, (Ölüleri kötüleyerek dirileri incitmeyiniz!) hadîs-i şerifi ve
T evbe sûresinin (Resûlullahı incitenlere Allah la’net eylesin!)
m eâlindeki altm ışikinci âyet-i kerîm esine göre, (R esûlullahın
b ab ası C eh en n em d ed ir) diyen kim se m el’û n d u r. (M ir’ât-ülkâinât)
m yazısı tem âm oldu].
P eygam berim iz «aleyhisselâm » bir k a b r y an ın d a hâzır
o ld u k ları v ak t, (Dünyâ ve âhıret selâm eti, müslimânlardan ve
mü’minlerden bu kabrde bulunanların üzerine olsun. Biz inşâallah
size lâhık oluruz [kavuşuruz]. Siz bizden evvel göçdünüz. Biz de,
size tâbi’ olup, sonradan varırız. Yâ Rabbi! Bizi ve bunları m ağfiret
et ve afvınla günâhlarımızdan geç) b u y u ru rd u . P ey g am b er
efendim iz «sallallahü aleyhi ve sellem » m ü b ârek zevcelerine de
«rad ıy allah ü teâlâ an h ü n n e» k a b r ziyâretinde bu kelâm ı
(duâyı) söylem elerini em r ederdi.
Sâlih-i M üzenî « rahim ehullah» b u y u rd u ki, b a ’zı u lem â­
— 24 —
d an (K abristânda nem âz kılm ak niçin nehy olundu?) diye, süâl
eyledim . B un u n h a k k ın d a hadîs-i şerif vârid oldu diye haber
verdiler. (Siz kabrler arasında nemâz kılmayınız. Zîrâ bu, nihâ-
yeti olmıyan hasretdir). Y a’nî p işm ân o lu rsu n u z hadîs-i şerifini
o k u d u lar. [İsm â’il M üzenî, im âm -ı Şâfi’înin talebesi idi. 264
[m. 878] de M ısrda vefât etdi.]
B unun içindir ki, necâset b u lu n an yerlerde, m eselâ k ab ristâ
n d a ve h a m â m d a nem âz k ılm ak m ek rû h d u r.
Bir zâtd an rivâyet o lu n d u . D edi ki, b irg ü n k ab rler a ra ­
sında nem âza d u rd u m . G üneşin sıcaklığı pek şiddetli idi.
H em en pederim e benzer bir şahsı k ab rin in üzerinde o tu ru r
g ö rd ü m . K o rk a ra k nernâzın secdesini n o k san etdim . İşitdim
ki, (Y eryüzünün genişliği san a d a r geldi de, bu ray ı m ı buldun?
N em âzınla bir zem an, bize ezâ edersin) dedi.
R esûlullah « sallallahü aleyhi ve sellem » bir yetîm e rastgeldi.
B abasının k ab ri b aşın d a, yüksek sesle ağlıyordu. O
yetîm e m erh âm et ederek, kendileri d ah î ağladılar. B u y u rd u lar
ki, (Ölü elbette yakınlarının bağırarak ağlaması sebebi ile azâb
olunur. Ya’nî hüzn ve fenâlık gelir ).
Nice ölü v a rd ır ki, rü ’y âd a g ö rü lü p , süâl eden kim seye,
hâlim pek fenâdır. Filân ve filân d an eziyyet g ö rü y o ru m . O n ların
çok ağlayıp, feryâd ve figânı b a n a ezâ ediyor diye, h ab er
verdiği v âk i’dir. L âkin zın d ık lar, [kısa ak lların a u y arak ] b u n u
in k â r ediyorlar.
R esûlullah «sallallahü aleyhi ve sellem » efendim iz: (Sîzlerden
biriniz dünyâda bildi ğiniz bir ölmüş kimsenin kabrine uğrayıp
da, selâm verince, o mü’min sizi tanır ve selâmınıza cevâb verir)
b u y u rd u .
Y ine b u n u n gibi, P eygam berim iz «sallallahü teâlâ aleyhi
ve sellem » b ir cenâze d efn in d en geldikde, (ölü, ayakların sesini
işitir ve işitirim işitirim diyerek üzüldüğünü bildirir) b u y u rd u .
F ık h âlim lerinden « rah im e-h ü m u llah ü teâlâ», rivâyet o lu ­
n u r ki, b ir kim se vasıyyet etm ed en vefât etm işdi. S o n ra, gece
çoluk ço cu ğ u n u d olaşıp (F ilân a ve filâna şu k a d a r ekin verin.
F ilân kim seden em ân et aldığım k itâbını verin) dedi. S abâh
o lu n ca, her biri diğerine g ö rd ü k leri rü ’yâyı söylediler. Ekini
verdiler. L âkin kitâb ı ara şd ırd ıla r, b u lam ad ılar. B una te ’accüb
etdiler. Bir zem an so n ra, evin bir köşesinde b u ld u lar.
Bir zâtd an rivâyet o lu n d u ki, b ab am bizim için terbiye
edici bir kim se ta ’yin eylem işdi. Bize evde yazı ö ğ retirdi. Bu zât
vefât eyledi. A ltı g ü n so n ra k ab rin e vardık. A llah ü teâlân ın
em rini d ü şü n ü y o rd u k . O ra d a n bir ta b a k incir geçiriyorlardı.
O n u satın aldık, yidik. S aplarını o ray a atd ık . O gece bizim
üstâdım ız b abam ızın rü y âsın d a g ö rü n ü p , hâlin n asıldır, diye
so ru n ca, iyidir, ben de h ay r üzereyim . F ek at evlâdın kab rim i
m ezbele y a’nî sü p rü n tü lü k etdiler. F en â lâflar söylediler dedi.
B abam bize so rd u . Biz ise (S ü bhânallah! Bizi d ü n y â d a terbiye
etm iş iken, âhırete gitdiği halde, yine terbiye ediyor) dedik. Bu
gibi şeyler h a k k ın d a a n la tıla n la r ço k d u r. F ek at bu k a d a r v a’z
ve nasih ati kâfi g ö rd ü m ki, az sözden çok ibret alınsın.