Edirne Olayı

II. Mustafa’nın tahttan
indirilmesi ile sonuçlanan asker-sivil ayaklanması
(18 Temmuz – 22 Ağustos 1703).
1699 Karlofça Antlaşması ve 1700 İstanbul
Antlaşması’yla Osmanh Devleti Balkanlar
ve Kırım’da toprak yitirirken, 17. yüzyılın
sonlarındaki savaşlar da toplumsal ve ekonomik
alanda çalkantılar yarattı. Büyüyen
bütçe açışını kapatmak için konan ağır
vergiler, fiyat artışları ve ulûfelerin zamanında
verilmemesi, halkın ve askerlerin
hoşnutsuzluğuna yol açtı. Öte yandan Şeyhülislam
Feyzullah Efendi’nin yönetim üzerinde
de etkili olması devlet ileri gelenlerini
rahatsız ediyordu. Bu sorunlarla ilgilenmeyerek
Edirne’de oturan II. Mustafa, yakınmaların
artması üzerine 1703’te Reisülküttab
Rami Mehmed Paşa’yı sadrazamlığa
atadı. Yeni sadrazam, ülke genelinde güvenliğin
sağlanması, göçebelerin iskânı, Yeniçeri
Ocağı’nın denetim altına alınması gibi
birtakım reformlara yönelince, Feyzullah
Efendi önderliğindeki muhalifler halkı ve
ocaklıyı tahrik etmeye başladı. Gürcistan
seferine gitmeleri gereken cebecilerin ulûfe
alamadıkları gerekçesiyle yola çıkmayıp
eyleme geçmeleri, yeniçerileri de ayaklandırdı.
18 Temmuz 1703’teki ilk kanlı eylemle
yeni sadrazamdan yana olan ocak ağaları
öldürüldü. Giderek yoğunlaşan eylemleri,
Karakaş Mustafa adında tımarı elinden
alınmış eski bir sipahi yönetmekteydi. Yaklaşık
20 bin ocakh ya da tımar askeri ile 50
bin dolayında sivil halk, zulmün ve haksızlığın
kaldırılmasını isteyerek İstanbul’daki At
Meydanı’nda eylemlerini sürdürdüler. Bir
sonuç alabilmek için de Edirne’de bulunan
padişaha bir ariza göndererek İstanbul’a
dönmesini, Feyzullah Efendi ile oğullarını
ve damatlarını görevlerinden uzaklaştırmasını
istediler. Olumlu bir karşılık alamayınca
9 Ağustos’ta hapishaneleri boşaltarak
Edirne’ye hareket ettiler ve Kavanoz Ahmed
Paşa’yı sadrazam seçerek başlarına
geçirdiler. Gelişmeleri Havsa’da izleyen II.
Mustafa, ayaklanmacıların taşkınlıklarını ve
daha kötü eylemlerde bulunmalarını önlemek
için 22 Ağustos’ta tahttan çekilerek,
kardeşi III. Ahmed’in padişah ilan edilmesine
olanak tanıdı. Aynı gün Edirne’ye giren
ayaklanmacılar Feyzullah Efendi ile bir
oğlunu öldürdüler. Rami Mehmed Paşa da
sadrazamlıktan uzaklaştırıldı. Ayaklanmacılara
ödün vermiş gözükerek ilk günlerini
Edirne’de geçiren III. Ahmed, İstanbul’a
döndükten sonra, paşalık elde eden ayaklanmanın
önderlerinden Çalık Ahmed Ağa
ile Şeyhülislam İmam Mehmed Efendi’yi
görevlerinden aldı. Elli dolayında ayaklanmacı
ile Karakaş Mustafa ve küçük Ali’yi de
Ocak 1704’te idam ettirdi.