EKVADOR

Güney Am erika’nın Büyük Okyanus kıyısında, Peru ile Kolombiya arasında yer alır. Resmi adı Ekvador Cumhuri- yeti’dir.Ülkeyi kuzey-güney doğrultusunda 700 km boyunca kesen And Dağları ekvator kuşağına özgü iklim koşullarını önemli ölçüde yumuşatır. And Dağları’nın Ekvador sınırları içinde kalan en yüksek noktaları Chimborazo (6.272 metre) ve dünyanın en yüksek etkin yanardağı Cotopaxi’dir (5.948 metre). Ulke volkanik ve son derece hareketli bir deprem kuşağında yer alır. And Dağları Ekvador’u birbirine paralel iki sıra halinde keser; dağ sıraları arasında, yüksekliği 2.000-3.000 metre arasında değişen sert iklim li yayla ve düzlükler vardır. Bu düzlükleri kesen vadilerde iklim daha yumuşaktır. Ekvador’un sıcak bölgeleri Büyük Okyanus ile And Dağlan arasında kalan alçak kesimlerdir. And Dağlan’nın doğusunda kalan yağışlı bölge tropik yağmur ormanlarıyla kaplıdır. Ülkenin en. önemli ırmağı Guayas, Amazon’un çeşitli kollarıyla beslenerek Büyük Okyanus’a dökülür ve ulaşıma elverişlidir. Ekvador’un en uzun ırmağı Napo, Peru’da Amazon’la birleşir. Ekvador’un yağmur ormanlarında sayısız böcek türlerinin yanı sıra sinekkapan, tanga- ra, ispinoz, papağan, karıncakuşu ve akbaba gibi çeşitli kuşlar yaşar. Ayrıca alpaka ve lama gibi dağ hayvanlan; geyik, tapir, çok sayıda maymun türleri; jaguar, puma, boa ve kayman denilen timsahlara rastlajıır. Irmak ve göllerde Amazon’a özgü ilginç balıklar yaşar. Ekvador’un 1.000 km açığında, 18 adadan oluşan Galápagos Adaları yer alır. Soğuk Peru (Humboldt) Akıntısı adalarda egemen olan ekvator iklim i koşullarını bir ölçüde yumuşatır. Galápagos Adaları’nda en çok rastlanan hayvan türleri denizaslanı, siyah ispinoz ve dev kara kaplumbağalarıdır (bak. Galápagos A dalari). Ekvador nüfusunun çoğu Ispanyol ve Yerli melezi mestizolardan oluşur. Nüfusun yüzde 9’unu Ispanyol asıllı beyazlar; yaklaşık yüzde 10’unu Siyahlar oluşturur. Bunlar sömürgecilik döneminde A frika’dan köle olarak getirilen Siyahlar’ın torunlarıdır; genellikle ülkenin kuzey kıyılarında yaşarlar. Nüfusun bir bölümü de Avrupalı-Afrikalı melezi mulattolar- dan oluşur. Sayıları giderek azalan Yerliler dağ vadilerinde yaşarlar ve nüfusun en yoksul kesimini oluştururlar. Ekvador’un başkenti Quito sönmüş bir yanardağın eteklerinde, deniz düzeyinden 2.850 metre yükseklikte kurulmuştur. Q uito’ nun, ortalama sıcaklığı 13°C olan serin bir iklim i vardır. Özgün bir mimari yapısı olan Quito Güney Am erika’nın en güzel kentlerinden biridir. Guayaquil ise ülkenin başlıca limanı ve ticaret merkezidir. Ekvador’un başlıca tarım ürünleri kauçuk, şekerkamışı, muz, portakal, hindistancevizi ve kakaodur. Ayrıca, lifleri dokumacılıkta kullanılan kapok ağacı, yaprakları Panama Şapkası’nın yapımında kullanılan toquilla önemli tarım ürünleri arasındadır (bak. Ka- POK). Başlıca tarımsal ihraç ürünleri kakao, kahve ve pirinçtir. Ülke sanayisi petrol ürünleri, çikolata, şeker, kimyasal maddeler, kumaş ve dokuma gibi ürünlere dayanır. Ekvador’da kısmen gelişmiş bir karayolu sistemi vardır. Pan-Amerikan karayolu ülkeyi kuzey-güney. doğrultusunda keser. Irmaklar ve demiryolları da ülke içi ulaşımda önemli bir rol oynar. Ülkede uluslararası iki havalimanı vardır.
Tarih 15. yüzyıldan önce Ekvador’un dağlık bölgelerinde ve kıyılarında tarım ve balıkçılıkla uğraşan çeşitli Yerli topluluklar yaşıyordu. 1450’lerde bölgeye giren İnkalar Yerli kabileleri egemenlikleri altına aldılar. Daha sonra iç savaşlar yüzünden zayıflayan İnkalar 1534’te Francisco Pizarro önderliğindeki Ispanyol istilacılara yenik düştü (bak. Pizarro, Francisco). Ekvador 1822’de bağımsızlığını kazanarak, Simón Bolívar önderliğinde kurulan Büyük Kolombiya Konfederasyonu’na katıldı (bak. Bolívar, SímÓn). 1830’da konfederasyondan ayrıldı ve bağımsızlığını ilan etti. 1979’dan beri seçimle işbaşına gelen hükümetler tarafından yönetilmektedir. EKVATOR, dünyanın eksenine dik ve kutuplardan eşit uzaklıkta olan bir düzlemin çevresini oluşturan düşsel çizgiye denir. Bu çizgi coğrafyada yerlerin tanımlanmasını kolaylaştırmak içindir. Ekvator sözcüğü Latince eşit anlamına gelen aequator’dan türetilm iştir. Ekvator Dünya’yı kuzey ve güney yarıküre adı verilen iki eşit parçaya böler. Enlem, ekvatordan kuzey ya da güneye doğru ölçülür. Ekvatorun enlemi 0° olup kuzey ve güney kutuplarının enlemi 90°dir. Enlem çizgileri ekvatora paralel düşsel çemberlerdir (bak. Enlem VE Boylam). İk i önemli en lem dairesi dünyamızı kuzeyden çevreleyen Yengeç dönencesi ile güneyden çevreleyen Oğlak dönencesidir (bak. DÖNENCELER). Bunlar 23 derece 27 dakikalık kuzey ve güney enlemleri olup ekvatordan uzaklıkları 2.600 kilometredir. Bu iki enlem arasında kalan bölgeye “ dönenceler arası bölgeler” denir. Bu bölge aynı zamanda “ sıcak kuşak” ya da “ tropik kuşak” diye de adlandırılır. Sıcak kuşakta, güneş öğle üzeri tam tepededir ve güneş ışınları bütün yıl boyunca Dünya üzerine dike yakın bir açıyla gelir. Güneş ışınları sıcak kuşak boyunca atmosferi geçerken, kutuplar yakınında olduğu gibi kalın bir hava tabakasından geçmez. Bu yüzden güneş ışınları ekvator yakınlarında daha sıcaktır. Ekvatorda gündüz ve geceler süre olarak hemen hemen birbirine eşittir. Güneş sabahları yaklaşık saat altıda doğar ve akşam altıda batar. Güneş ekvatorda öbür enlemlere göre daha çabuk yükselip battığı için sabah ya da akşam alacakaranlığı görülmez. Kuşkusuz, ekvator çizgisini belirten bir işaret yoktur. Ama denizciler Güneş’i ve yıldızları gözleyerek ekvatoru ne zaman geçtiklerini söyleyebilirler. Ekvatorun uzunluğu 40.075 kilometredir. Brezilya, Kolombiya, Ekvador, Endonezya,Singapur, Gabon, Kenya, Zaire ve Kongo ekvator çizgisinin üzerinde ya da ona yakın olan ülkelerden bazılarıdır. EKVATOR GİNESİ, Orta A frika’nın batı kıyısında yer alan küçük bir ülkedir. Kuzeyde Kamerun, doğu ve güneyde Gabon ile çevrilidir. Ülke, Gine Körfezi’nde bulunan büyük Bioko Adası’ndan başka Corisco, Büyük Elo- bey, Küçük Elobey ve Annobön adalarından ve Atlas Okyanusu kıyısındaki Rio M uni’den oluşur. Başkent Bioko’daki Malabo’dur. Anakara bölümünde tropik iklim egemendir. Bioko Adası’nda yanardağlar ve krater gölleri vardır. Ada zengin bir tropik bitki örtüsüyle kaplıdır. Muson rüzgârları adanın güneyinde şiddetli yağışlara yol açar. Anakaradaki sık yağmur ormanlarında en çok ceviz ve maun ağaçlan vardır. Bölgede bulunan goril, maymun, leopar, fil ve timsah gibi hayvanların çoğu aşırı avlanma nedeniyle büyük ölçüde azalmıştır. Ekvator Ginesi’nde ekonomi tarıma dayalıdır. Başlıca ürünler, kakao, kereste ve kahvedir. Öteki önemli tarım ürünleri muz, palmiye yağı ve manyoktur. Sanayi belirli tanm ürünlerinin işlenmesiyle sınırlıdır.1472-75 arasında Bioko ve Annobön adala- nna ilk gelen Avrupalılar Portekizliler’di. Portekizliler 1778’de bölgeyi Ispanyollar’a bıraktılar. Ispanyollar bu bölgeyi köle ticareti için kullandı. Yerel halkın konuştuğu çok sayıda dilin yanı sıra oldukça değişik bir İngilizce de kullanılır. Resmi dil İspanyolca’ dır. Nüfusun yüzde 90’ı Katolik olmakla birlikte geleneksel tapınma biçimleri korunmuştur. Ekvator Ginesi 1968’de bağımsızlığım kazandı. 1979’daki askeri darbeden sonra 16 üyeli bir Yüksek Askeri Konsey tarafından yönetilmeye başladı.