EMBRİYOLOJİ

EMBRİYOLOJİ i. (fr. embryologie’den). Biyöl.
Döllenmiş yumurtadan başlayarak canlıların
tam Lfcr şekilde meydana gelişine kadar
geçen gelişme aşamalarını inceleyen bilim.
— . Fabrice d’Acquapendente, memelilerin
gebeliği, civcivin vè bazı balıkların
gelişmesi hakkmdaki araştırmalarından
(1625) dolayı embriyolojinin’kurucusu sayılabilir.
Ondan bir süre sonra (1651), Harvey
kuş embriyolojisi ve memelilerde gelişmenin
ilk evreleri hakkmdaki çalışmalarını
yayımladı. Fakat XVIII. yy.a kadar, embriyonsal
hayat hakkmdaki bilgiler karmakarışık
ve anlaşılmazdır. O zamanlar atmığın
(sperjrna) mahiyeti bilinmiyordu. Yumurtalıktaki
göbek bağları gerçek yumurta
sanılıyordu, oyca hollaudalı Reinier De
Graaf’ın (1641-1673) tanımladığı bu organlar
gerçek yumurtaların barınağıdır. Gelişme.
problemi, kısa zamanda, önoluş (preformasyon)
ve sıralıoluş (epigenez) ikileminin
içine kapandı kaldı, önoluşçulâr, Malpighi’ye
uyarak, her şeyin, organizmanın
minyatürü olan tohumun içinde önceden var
olduğunu kabul ediyorlardı. Sıralıoluşçular
ise Harvey ile (1578-1657) birlikte, her şeyin
gelişme sırasında gitgide oluştuğunu ileri
sürüyorlardı. 1677’de Anton Van Leeuwenhoek
(1632-1723) «sperma hayvancıklar
ın ın varlığını ispat edince mesele iyice
karıştı ve spermacılık taraftarları zafer kazanır
gibi oldular. 1759’da Kaspar Friedrich
Wolff (1733-1794) kesin bir adım attı. Tavuk
yumurtasında iki üç gün içinde meydana
gelen derin değişiklikleri ve yumurta
beneğinde tam bir embriyonun oluştuğunu
gösterdi. Alman tabiat bilgini bu buluşuyle
* sıralıoluşa önemli bir kanıt getirmiş. oluyordu.
Morfogenezi ilk incéleyenlerden biri
odur. Değerli gözlemlerde bulunan bernli
Albrecht von .Haller (1708-1777) ise önoluşçulukta
direniyordu, önoluşçularla sıralıoluşçular
arasında anlaşmazlık günümüze
kadar defalarca tekrarlandı. ^
XIX. yy.da üç devre görülür: 1. emriyoloji
alanındaki çalışmalar Wolff ile Haller’i
izleyenlerce yürütüldü ; bunların en önemlisi,
Königsberg ve Petersburg’da profesörlük
etmiş olan Karl Ernst von’ Baer’-
dir (1792-1876). Von Baer modern embriyolojinin
babasıdır. Memelilerde gerçek yumurtayı
keşfeden odur; amniyonlu omurgalılarda
embriyon eklentilerini meydana getiren
kısımları da o tanımladı. 2. XIX.
yy.ın ortalarında darwincilik embriyolojice
yeni bir yön verdi. Soy ye akrabalık bağlarını
kurabilmek için çeşitli grupların gelişmesini
bilmek gerekir. Ernst Haeckel
(1834-1919), 1842’de Serres tarafından açıklanan,
soyoluşun her bireyce tekrarlanması
kanunu üzerine dikkati çekti. Aynı
zamanda kesit alma metotları mükemmelleşti
ve embriyonların iç kısımlarını inceleme
işi kolaylaştı. 3. Ebriyolojiye deney
metodunun girişi araştırmalara yeni bir yön
verdi. Soyoluş (ontogenez), türün geçirdiği
evrimin bir tekrarı sayıldı ve sebepleri araştırılmağa
başlandı. Halle’li genç bir anatomi
bilgini (Wilhelm oRoux) 1880’de, embriyonun
oluşmasını sağlayan mekanizmaları
araştırmağa koyulan bilginlerin ilki oldu;
gelişme mekanizması hakkmdaki bilgileri
derleyip yayınlamak üzere bir dergi çıkardı
(Entwicklungsmechanik). 1910’a doğru
Speemann morfogenetik indüklemeyi keşfetti.
Onun çevresinde, özellikle Freiburg in
Brisgau’da, kurbağalar üzerinde deneysel
embriyoloji çalışmaları yapıldı. Denizkestanesi
yumurtası üzerinde incelemelere başlandı
(Hörstadius, Çhild, Gustavson, Sâvhagen,
J, Pasteels). Embriyoloji bilginleri embriyonun
gelişmesini etkileyerek tabiatta raslanan
çeşitten anormallikler yarattıkları gi-
‘ bi yenilerini de sağladılar.
CMld’in organ yenileme olayları için ileri
sürdüğü gradyanlar teorisi yumurtanın gelişimine
de teşmil edildi. .
Yumurtadaki gelişmenin başlangıcında bütün
hücreler, birbirinin yerini tutacak kadar
birbirine benzerdir; bunların geleceği
sadece embriyonun tümüne göre bulundukları
yere bağlıdır. Biraz sonra hücresel farklılaşma
başlayacak, gittikçe daha da artacaktırBriggs ve Knig’in deneylerine göre,<
belirli bir evreden : sonra hücre çekirdekleri
«özgülleşme yoluna» girerler; bu. çekirdek
farklılaşması belirgin hale geldikten
sonra çekirdeğin yapıcı gücünde gittikçe
artan bir kesintiye yol açar.
Embriyoloji çeşitli bölümlere ayrılır, tanımlamalı
embriyoloji, yumurta ve embriyonun
geçirdiği evreleri tanımlar; karşılaştırmalı
embriyoloji, gruplar arasındaki yakınlıkları
ve genel kuralları ortaya çıkarmak
amacıyle çeşitli bireylerin oluşunu ele
alır, karşılaştırır; nedensel embriyoloji, gelişmenin
mekanizmasını analiz eder; kimyasal
embriyoloji, yumurtanın ve embriyonsal
unsurların kimyasal analizini yapar. Embriyoloji
çeşitli tekniklerden faydalanır; yumurtadaki
çeşitli bölgelerin geleceğini izlemek
imkânı veren, Kari Vogt’un (1817-1895)
renkli işaretleri; elektronik ve kontrast fazlı.
mikroskop; sinematografik tespit, doku
kimy.