FAZIL IN ŞİİRİ
;_ır üzerinde özdeyiş biçimindeki düşüncelerini,
– ::mlerini verip yeni bir düzenlemeyle yayımladı-ianuna eklediği 14 bölümlük Poetika adlı bölüm-
;r:r. Ona göre şair, bir arı gibidir; «Arı bal yapar,
– =iemez» veya «ağaçtan düşen elma da arz cazi-
kanunundan habersizdir.» Sezgide netlik yoktur ~jt- heyacanı vardır; buna göre, şair bir heyecan .ık bu heyecan mistik bilinçle desteklenmelidir: rılgisi (…) insanda ilk kâmil vahidine kavuşur ve _nı Allah’ta bulur.» Necip Fazıl’a göre şiir, «mutlak : işidir»; «bu yol fevkalade sarp ve dolambaçlı, fa-s imtiyazlı bir keçiyoludur. Oradan kalabalıklar r işaret memurları ve kılavuzlar geçer. Şiir söyle-=k söyleyen, kılavuzdur…» Bu sözlerden de anlaşılıp Fazıl’a göre şiir, tıpkı tasavvufçu düşüncede ol-_£ak gerçeği arayıp bulmak için bir araçtır; ama bulmak herkesin işi değil, yalnızca mutlak gerçe-.zı» içinde duyabilen seçkinlerin işidir. Bu «mutlak nr» ve «şiir, Allah’ı sır ve güzellik yolundan yolun-i.r.» Şiirin bilimden farkı da; bilim, gerçeği ararken : gider; şiirse bireşime. Kuşkusuz, şiir konusundaki
• Necip Fazıl’ın 1934’ten sonraki şiirleri için geçer-ız£. son biçimini verdiği Çile’ye eklediği «Şiirlerim raşlıklı yazısında, Örümcek Ağı, Kaldırımlar, Ben ve im reddederek, «Mal sahibi bensem, bunları iste-jaadığım ve çöpe attığım bilinsin» demektedir.
m şiir yazmaya başladığı dönemde bir yandan, Na-addeci şiirlerini serbest şiir biçiminde yayımlamak-
• da heceyi kullanan şairler, kurallı şiir biçimleriyle r- yansıtmaktadırlar. Necip Fazıl ilk şiirlerinden be-eüikle dörtlüklerden oluşan kıtalarla ve hece ölçü-” yeğler. Bu kurallı şiir, Ahmet Haşim denli olmasa fsini her zaman ön planda tutar. Ona göre şiirde içe-; egemen olmalıdır; şekil ve kalıp, anlamın iskeleti-tinin etkili olabilmesi için, ahengi de içerik kadar ön imal etmemek gerekir. Necip Fazıl’ın şiir konusun-fleriyle, en beğendiği şairlerin Rimbaud, Baudelaire Dİ simgecilerin oluşu arasında büyük bir ilişki vardır.
SİLİK BİR ATMOSFER
1, yukarda değinilen «nizam» çerçevesinde, şiirle-k bir atmosfer çizer: «Ateşten zehrini tattım bu kül etti can elmasımı» {Çile). İmge, bu atmosferin en aşlarından biridir. İmgeler, Necip Fazıl’ın şiirinde, teneni daha iyi anlatmak amacı yanı sıra, «Kustum, kafatasımı» (Çile) dizesinde olduğu gibi fantastiğe diği «deforme» ederek yeni bir gerçeklik kurma ığlamaktadır.
«Otel Odaları» (Çile) şiiri bir örnek olarak inceleneli lambalarda yananın merhamet olduğu; küflü ay-lip geçen her yüzden gizli bir akis kaldığı; kırık ma-azlanmış bir adam ve atılmış elbiseler olduğu; za-ırt gibi) tavan aralarında tahtayı kemirdiği» belirtil-şair, «otel odalarında o sessiz can verenlere» ağla-:mektedir. Bu şiir, şairin «dünyevî çile»yi anlattığı k örneği sayılabilir:
de ölen otel müşterisi de anonimdir. Bu kimliksiz-lıbaşına bir var oluş trajedisi yaratmaktadır. Dolayı-en adamın dertleri değil bir mekân anlatılır. Ama yi-ede insan çağrıştırılır. Şiirde karamsar atmosferi çi-ısansız mekân»m «insansızlaştırılması»dır: insanın ama yine de müthiş insan içeren mekân… Burada, rajiği»nin yansıtıldığı da apaçık görülmektedir.
Fazıl, aslında oldukça zor olan bu konuyu, özgün ştirmektedir: lamba, bir aydınlatma aracı olmaktan et yakan bir araçtır; küflü aynalar odayı değil, gelip iden bir yansımayı göstermektedir; terlikler, tıpır tı-
pır sesleriyle orada bir insan olduğunu değil, bir sırrı anıştırmaktadır; zaman, tavan aralarında tahtayı kemirmektedir. Belki de bu imgelerle şair otel odalarının «trajik yalnızlığına ağlamamızı istemektedir; ama aslında bu odalarda insan da olsa, hem insanın, hem de otel odasının trajik yalnızlığı ortadan kalkmayacaktır; çünkü, insan ve otel odası birbiriyle bağdaşması mümkün olmayan, aralarında eytişimsel ilişki bulunmayan (buna gerek de yoktur) iki varlıktır.
Görüldüğü gibi, şiirin çağrıştırdığı bu düşüncelerin temelinde, şairin kullandığı imgelerin yoğunluğu yatmaktadır. Necip Fa-zıl’ın dinsel renkteki şiirlerinde de benzer imgeler benzer söylemle dile getirilir; tek fark, kullandığı sözcüklerin daha dolaysız dinsel çağrışımları olan sözcükler oluşudur: «Tam otuz yıl saatim işlemiş ben durmuşum;/Gökyüzünden habersiz, uçurtma uçurmuşum…» («Tam Otuz Yıl»/Ç<7e) şiirinde, belki biraz naif, ama «za-hir»i bilip «hakikat»in farkında olmama durumunu, yalnızca «uçurtma» ve «gökyüzü» imgesiyle anlatmaktadır.
Necip Fazıl, bir imge şairidir.
YAZAR NECİP FAZIL
Necip Fazıl Kısakürek, asıl alanı olan şiir dışında, oyun, hikâye, roman, makale gibi öbür türlerde de çok sayıda eser verdi.
Oyun
Necip Fazıl, oyunlarında «maddeyle mana»yı, metafiziğin karşısında insan aklının güçsüzlüğünü, ırsiyeti, ölüm, erdem, inanç gibi temaları işler. Çoğu oyununda, sahne tekniğine egemen, başarılı bir oyun yazarı kişiliği gösterir. Tarihsel konuları ve kişilikleri işlediği Tohum, Künye, Kanlı Sarık, Yunus Emre, Ulu Hakan Abdülhamid Han oyunlarında olsun, güncel ve gündelik konuları işlediği Bir Adam Yaratmak, Reis Bey, Para, Ahşap Konak, Mukaddes Emanet gibi oyunlarında olsun, olumlu tipler, mistik dünya görüşüne sahip, sonunda manevî zafer kazanan tiplerdir; bunlar, ülküselleştirilerek işlenir. Olumsuz tiplerse, zalim, adaletsiz, sevgisiz ve inançsızdırlar.
Hikâye
Birçok hikâyesini Büyük Doğu’yu yayımladığı sırada, Ahmed Abdülbaki adım kullanan Necip Fazıl’ın, tüm hikâyelerini derleyen Hikâyelerim’in 1985 baskısında 52 hikâyesi vardır. Bu türdeki eserlerinde daha çok «mana»mn üstünlüğünü, maddî yaşamın, tutkuların (kumar vb) eleştirisini, kimi zaman simgeli bir biçim anlayışıyla işler. Yalın bir dil ve çoğu kez kısa cümleler kullanır.
Roman
Necip Fazıl’ın tek romam Aynadaki Yalan’dır. İslamcı dünya görüşüne sahip olan Naci’nin çevresi ve özellikle, maddî değer yargılarıyla çatışmasını konu alan bu eserinde, daha sonra pek çok benzeri yazılacak olan «İslamcı roman» türüne de öncülük etmiştir. Yazarın ayrıca, roman biçimiyle yazdığı Kafa Kâğıdı, anılarını temel olarak alan kitaptır.
Düşünsel ve öğretici eserler
Necip Fazıl, bunlardan başka, Bâbıâli ve O ve Ben adlı anılar, İman ve îslam Atlası adlı bir ilmihal, Çöle înen Nur adlı peygamberin yaşamını işleyen biyografi, ldeolocya Örgüsü adlı bir ideoloji kitabı da yayımlamıştır. □
NECİP FAZILIN BAŞLICA ESERLERİ
1925
1928
1932
1933
1935
1940
1948
1950
1953
1954
1955 1959
1962
1964
1965
1968
1969
1972
1973
1974
1975
1976 1978 1980 1984
Örümcek Ağı (şiir).
Kaldırımlar (şiir).
Ben ve Ötesi (şiir).
Birkaç Hikâye Birkaç Tahlil (hikâye).
Tohum (oyun).
Bir Adam Yaratmak (oyun). Sabır Taşı (oyun).
Künye (oyun).
Namık Kemal (biyografi). Halkadan Pırıltılar (dinî yazılar).s O ki O Yüzden Varız (Peygamberin hayatı).
At’a Senfoni (inceleme). Maskenizi Yırtıyorum (oyun). Sonsuzluk Kervanı (şiir; ilk üç kitabından seçmeler).
Cinnet Mustatili (hapishane anıları).
Büyük Doğuya Doğru (düşünceler). Altın Zincir (Halkadan Pırıltılar’a Zeyl: 300 mutasavvıfın hayatı). Çile (şiir; Sonsuzluk Kervanı’nın yeniden düzenlenmiş şekli).
Reis Bey (oyun).
Ahşap’ Konak (oyun).
Ruh Burkuntusu’ndan Hikâyeler (hikâye). ldeolocya Örgüsü (düşünceler).
Yunus Emre (oyun).
Şiirlerim {Çile ve Sonrakiler). Piyeslerim {Ulu Hakan Abdülhamit Han, Yunus Emre, Siyah Pelerinli Adam) Namı Değer Parmaksız Salih (oyun). Kanlı Sank (oyun).
Yılanlı Kuyudan {Cinnet Mustatili’nin yeni biçimi). Villa Semer (senaryo-roman). Kâtibim (senaryo-roman). Vatan Şairi Namık Kemal (senaryo-roman).
Senaryo Romanları (senaryo). Canım İstanbul (senaryo-roman).
Sen Bana Ölümü Yendirdin (senaryo-roman).
Deprem (senaryo-roman). Mevlid (şiir).
Hikâyelerim (hikâye).
Esselâm (Hz. Muhammed’in manzum yaşamı).
O ve Ben (otobiyografi). Bâbtâli (anı).
Mukaddes Emanet (oyun). İbrahim Ethem (oyun). Aynadaki Yalan (roman). Kafa Kâğıdı (anı-roman).