FLÜORIŞIMA

Evlerden çok mağazaların,
işyerlerinin ve fabrikaların aydınlatılmasında
kullanılan floresan lambaların “ soğuk” beyaz
ışığı, bazı maddelere özgü olan flüorışıma
olayından kaynaklanır. Televizyon ekranındaki
pırıltılı ışığın nedeni de aynı olaydır.
Çünkü floresan lambalardaki cam tüpün ve
televizyon ekranının iç yüzü, insan gözünün
algılayamadığı bazı ışınları soğurduğunda görünür
ve parlak bir ışık yayan flüorışıl (ya da
floresan) bir maddeyle kaplıdır. Floresan
lambalarda bu maddeyi uyararak ışık saçmasına
yol açan görünmeyen ışınlar morötesi,
televizyon ekranında ise katot ışınlarıdır.
(Ayrıca bak. IŞIK; TELEVİZYON.)
Floresan lambalardaki cam tüpün içinde az
miktarda cıva buharı bulunur. Lambadan
elektrik akımı geçmeye başladığında elektronlar
cıva atomlarına çarpar ve bu atomların
morötesi ışınlar yaymasına yol açar. Dalga
boyu ışığınkinden daha küçük olan bu görünmez
ışınlar, tüpün içini kaplayan flüorışıl
maddeden geçerken, insan gözünün algılayabileceği
dalga boylarındaki görünür ışığa dönüşür.
Floresan lambaların en çok kullanılan
tip le ri beyaz ışıklıdır. Ama değişik flüorışıl
maddeler kullanılarak renkli floresan lambalar
da yapılabilir; hatta gün ışığıyla hemen
hemen aynı tonlarda ışık veren floresan lambalar
bile üretilmiştir. Bu lambaların çok
kullanılmasının bir nedeni de, bildiğimiz akkor
te lli lambalardan daha az elektrik tüketmeleridir.
Televizyon ekranındaki flüorışımaya yol
alan katot ışınları ELEKTRON maddesinde
açıklanmıştır. Floresan lambalardaki ışımayı
sağlayan morötesi ışınlar ise aydınlatmanın
dışında çok değişik amaçlarla kullanılır. Örneğin
flüorışıl maddelerin hepsi morötesi
ışınlarla uyarıldığında değişik renkte (değişik
dalga boyunda) ışık saçtığı için, bu özelliği
taşıyan maden cevherlerinin, mantarların ve
mikropların tanımlanmasında bu yöntemden
yararlanılır. Tıpta kullanılan röntgen aygıtla rının ekranı da, üzerine X ışınları çarptığında
yeşilimsi ışık yayan flüorışıl bir maddeyle
kaplanmıştır (bak. X Işinlari). Yıkanan giyeceklerin
daha parlak gözükmesi için çamaşır
tozlarına da bir miktar flüorışıl madde katılır.
Caddelerin aydınlatılmasında kullanılan sarımsı
ışıklı lambalar ve mağazaların ya da
eğlence yerlerinin renkli reklam ışıkları genellikle
floresan lamba değildir. Bunlar, tüpün
içine cıva ya da sodyum buharları, neon ya da
argon gazları doldurularak içinden elektrik
akımı geçirildiğinde değişik renkte ışık veren
elektrik boşalmalı lambalardır (bak. AYDINLATMA).
A k re bi, yelkovanı ve rakamları karanlıkta
ışıldayan fosforlu saatlerin ışığı da flüorışımadan
değil, fosforışıma denen daha değişik bir
olaydan kaynaklanır. Fosforışımada da bazı
maddelerin görünür ışık yayması için uyarılması
gerekir. Ama flüorışıl maddelerin ışıması
uyarıcı ışınlar kesilir kesilmez durduğu
halde, ışık ışınlarıyla ya da görünmeyen elektromagnetik
ışınlarla uyarılan fosforışıl maddeler
uyarının kesilmesinden sonra da çok
uzun süre ışık saçmayı sürdürür .