Franchet d’Esperey, Louis-Félix-Frar çois
(d. 25 Mayıs 1856, Mostaganerr Cezayir – ö. 8 Temmuz 1942, Albi, Fransa’
I. Dünya Savaşı’nm en etkili komutanlanr dan olan Fransız mareşal. Bulgaristan’ı savaş dışı bırakılarak İtilaf ordularına Viys na yolunun açılmasını sağlamıştır.
Saint-Cyr’de öğrenim gören Franchet s: vaş öncesinde Cezayir ve Tunus’ta göre yaptı. I. Dünya Savaşı patlak verince Lillı deki I. Kolordu’nun başına getirildi. B
görevdeki başarısı, önce doğu (Mart 1916), sonra da kuzey ordu grupları (Ocak 1917) komutanlığına getirilmesini sağladı. Ama Almanlar karşısında Chemin des Dames’da uğradığı yenilgiden sonra Makedonya’daki çok uluslu İtilaf orduları komutanlığına gönderildi. Burada Bulgaristan’a karşı kesin bir zafer kazandı (15-29 Eylül 1918). Bulgaristan’ın savaş dışı kalmasından sonra Tu-na’ya yöneldi ve Rusya’dan ivedilikle buraya sevk edilen Alman birliklerini yenilgiye uğratarak Macaristan’ın teslim olmasını sağladı. Mütareke döneminde iki yıl kadar İstanbul’da Fransız İşgal Kuvvetleri Komutanlığı yapan Franchet, Anadolu’daki Kuva-yı Milliye’nin yok edilmesi için Padi-şah’a ültimatom verdi. 1921’de mareşalliğe yükseltildi. 1934’te Académie Française üyeliğine seçildi.
Francia, asıl adı francesco di marco di giacomo raibouni (d. 1450, Bologna – ö. 5 Ocak 1517/18, Bologna), İtalyan Rönesans ressamı. 15. yüzyıl sonlan Bologna resminin en önemli temsilcisidir. Önceleri Lorenzo Costa, Francesco del Cossa ve Ercola de’ Roberti gibi Ferraralı ressamlardan etkilenmiştir. Geç dönem yapıtları ise Perugino ve Raffaello ile Umbrialı ressamların etkilerini yansıtır. Olgunluk dönemi resimlerinden “Meryem’in Göğe Çıkışı”nda (1504) pitoresk kaya oluşumları ve narin ağaçlarıyla arka plandaki yumuşak manzara Umbria tarzında, ince uzun figürler ise Costa’yı anımsatacak biçimdedir. Francia’nın atölyesinde “Madonna ve Çocuk İsa İki Melekle”
ÎEski Pinakotek, Münih) gibi birbirine ıenzeyen çok sayıda Madonna resmi üretilmiştir. Ama onun incelmiş ve gelişmiş özgün üslubunu en iyi yansıtan yapıtları,
“Meryem’in Göğe Çıkışı”, Francia’nm ahşap üstüne yağlıboya çalışması, y. 1504; savaşta kaybolmadan önce Berlin Devlet Müzeleri, Almanya
Staatlicne Museen zu Berlin
“Çocuk Federico Gonzaga’nın Portresi” (1510, Metropolitan Sanat Müzesi, New York) gibi birkaç portre çalışmasıdır.
Francia, José Gaspar Rodríguez de (d. 6
Ocak 1766, Asunción, Río de la Plata – ö.
20 Eylül 1840, Asunción, Paraguay), Para-guayh diktatör. Aşırı kişisel yönetimi ve kendine yeterlilik politikası ülkeyi yalnızhğa ittiği gibi, almaşık siyasal kurumların gelişimini de engellemiştir.
Francia ilahiyat öğrenimi gördüğü halde sonradan avukatlığa başladı. 1811’de Para-
guay’daki İspanyol egemenliğine son veren cuntanın sekreterliğine getirildi, 1813’te cunta üyeleri arasına katıldı. 1816’da yaşam boyu diktatörlük yetkisini elde etti.
İspanyol egemenliğinden kurtulmayı yeterli görmeyen Francia 1813’te Arjantin’e karşı da bağımsızlık ilan etti. Oysa Paraguay’ın dış dünyayla tek bağlantısı, Buenos Aires’ten geçen ırmak yoluyla sağlanıyordu. Ülkesinin bağımsızlığını korumakta kararlı olan Francia, bütün dış ticaret etkinliklerini ve Arjantin’e giden ırmak ulaşımını yasakladı. Böylece kendi içine kapalı bir ülke durumuna düşen Paraguay’a giriş ve çıkış için pek az kimseye izin verildi.
“El Supremo” (Yüce) unvanını alan Francia, devlet gelirleri üzerinde denetim kurdu. Ülkeyi kendine yeterli duruma getirmek için ulusal sanayiyi özendirdi; çiftçilik ve hayvan yetiştirmede yeni yöntemler getirdi; orduyu yeniden örgütleyerek donanımını güçlendirdi. İlahiyat okulunu kapattı, Enki-zisyon’u, ondalık vergisini ve soyluların ayncalıklarım kaldırdı.
Francia sade ve dürüst bir devlet adamı olmakla birlikte despot bir yöneticiydi. Onun yönetimi altında Paraguay, yaşam düzeyi düşük ama kendine yeterli bir ülke olmanın bedelini siyasal özgürlüklerden yoksun kalarak ödedi.
Franciabigio, francesco di cristofano, francesco giudini ya da giudici olarak da bilinir (d. 1482/83, Floransa? – ö. 1525, Floransa), erken ve yüksek Rönesans ile erken maniyerizmden öğeler taşıyan portreleri ve dinsel konulu resimleriyle tanınan İtalyan ressam. İlk dönem yapıtlannda
15. yüzyıl Italyan resmini çağrıştıracak biçimde betimleyici aynntılara ve harekete önem vermiş, daha sonra “Pozzo Madonna-sı”nda (y. 1508, Floransa Akademisi) olduğu gibi Raffaello’nun Floransa döneminin etkisinde kalmıştır.
Franciabigio 1513’te fresklerinin çoğu Andrea del Sarto’nun yapıtı olan Floransa’daki SS. Annunziata Manastırı ve Kilisesi avlusundaki “Meryem’in Evlenmesi” adlı resmi yaptı. Ama daha bitmeden papazlann resim üstündeki örtüyü kaldırmasına çok öfkelenerek eline geçirdiği bir çekiçle Meryem’in ve öbür figürlerin başlarına vurdu. Böylelikle de fresk türündeki başyapıtı olabilecek bu resim önemli ölçüde hasar gördü.
Franciabigio birkaç yıl Andrea del Sarto ile aynı atölyeyi paylaştı. İki sanatçı, An-drea’nın öğrencisi Pontormo ile birlikte Poggio a Caiano’daki Medici Villası’nı bezediler. Franciabigio’nun buradaki yapıtlann-dan biri de onun öyküsel resim alanındaki yeteneğini gösteren “Cicero’nun Zaferiydi. “Aziz Eyyub Altan” (1516, Uffizi Galerisi, Floransa) adlı resminin koyu, dumanlı arka planı ile yumuşak ve dramatik ışık kullanımında ise Andrea’nm etkisi belirgindi.
