hidrokarbon
Yalnızca karbon ve hidrojen atomları içeren organik bileşikler belirten genel terim. Hidrokarbonlar, kabaca iki gruba ayırılabilir: Doymuş hidrokarbonlar; doymamış hidrokarbonlar. Doymuş hidrokarbonlar yalnızca tek bağ,doymamış hidrokarbonlarda¡ bir ya da dahaçok sayıda çift ve üçlü bağlar içerirler. Doymamış hidrokarbonlar genellikle, doymuş hidrokarbonlara oranla daha kolay tepkimeye girerler. Sözgelimi, kolayca hidrojenlenip (moleküle hidrojen katılması), karbon sayıları aynı olan doymuş bileşikleri verirler.
Bir tane üçlü bağ içeren asetilen, karbon sayıları iki olan bileşikler arasında en kararsız olanıdır. Asetileni, çift bağlı etilen, onu da tek bağlardan oluşan etan izler. Karbon dört, hidrojen de bir değerlikli olduğu için, karbon atomu dört bağla, her hidrojen atomu da birer bağla bağlanabilir. Asetilen gibi üçlü bağ içeren hidrokarbonlar “alkinler”, etilen gibi çift bağı olanlar”alkenler” ya da “olefinler” diye, yalnızca tek bağ İçeren, etan gibi doymuş hidrokarbonlarsa “alkanlar” ya da “parafinler” diye adlandırılırlar. Aşağıdaki bileşikler, alkin, alken ve alkanların yalın örnekleridir:
Alkinler:
CH=CH CH3-C=CH asetilen metil asetilen
Alkenler:
CH2=CH2
etilen
Alkanlar:
CH4
metan
Bazı alkanlarda ve bazı alkenlerde, karbon atomları, açık zincirler yerine halkalar oluşturacak biçimde birbirlerine bağlanırlar. Bunlar, “sikloalkanlar” ya da “sikloalkenler” diye adlandırılırlar. Slkloheksan ve siklohekserı bunlara örnek gösterilebilir.
Benzen (C6H6), hidrokarbonun özel birtürüdür. Genellikle alken sayılmaz. Formülü, benzenin atom içer- diğini gösterirse de, bu yeterli değildir; çünkü çift bağlar, belirli atom çiftleri arasında bulunmazlar. Bağları oluşturan elektronlar, halkanın çevresinde “yer değiştirerek” her bağa yarı tek, yarı çift bağ özelliği kazandırırlar. Sonuç olarak benzen, beklenilenden daha az tepkindir. Aralarında hidrokarbonların da bulunduğu benzen halkaları içeren bileşiklere, “aromatik bileşikler” adı verilir. Benzenin türevleri sayılabilen öbür hidrokarbonlar arasında, boyarmaddelerde kullanılan difenil (C6H5C6H5) İle trifenilmetan [(C6H5)3CH)1 ve ikisi de boyarmaddelerde kullanılan çok halkalı yapıda naftalin (C10H5) ile antrasen (CUH10) bulunur. Hidrokarbonların üretimi. Hidrokarbonların çoğu petrol ya da kömür katranından türetilir. Petrol arıtma yönteminde, ham petrol önce, farklı kaynama noktaları olan bölümlere ayırma amacıyla damıtılır. Ardından bunlar, istenen hidrokarbonları verecek biçimde ısıl kraking, katalitik kraking, hidrokraking, bazen de katalitik reforming işlemlerinden geçirilir. Evlerin ısıtılmasında kullanılan doğal gaz, büyük ölçüde metandan oluşur.