HUSNU AŞK
Şeyh Galib, Hüsn ü Aşk adlı tasavvufî mesnevisini 1783’te 26 yaşında yazmıştır. 2 001 beyitten oluşan mesnevî, Allah’a hamt, naat, miraciye ve Mevlana için yazılmış bir methiyeyle başlar. Şeyh Galib, Nabî’nin Hayrabad’inin gereğinden fazla övülmesi üzerine, daha üstün bir eser meydana getirmek için Hüsn ü Aşk’ı yazdığım söyler.
Beni Muhabbet («Sevgi Çocuklan») adlı bir Arap kabilesinde iki çocuk dünyaya gelir. Erkeğe Aşk («sevgi»), kıza da Hüsn («güzellik») adını verirler. Bu iki çocuk, büyüyünce Mektebi Edeb’âe («terbiye okulu») Mollayı Cünun adlı hocadan ders görürler; hocanın aşk üzerine verdiği derslerden etkilenip birbirlerini severler. İki âşık Feyiz («bereket») havuzunun bulunduğu Mana («anlam») adlı gezinti yerinde görüşürler. Ancak bir süre sonra kabile halkından Hayret («sevgi şaşkınlığı») onların buluşmalarını engeller. Gezinti yerinin sahibi Suhan («söz») görüşmelerine yardımcı olur. Sonunda Aşk dayanamayarak kabile halkına başvurur ve Hüsn’ü ister. Ancak kabilesi ondan, Kalp kalesine giderek Kimya’yı getirmesini ister, yoksa Hüsn’e kavuşamayacaktır. Aşk, lalası Gayret’le birlikte çok zor bir yolculuğa çıkar. Daha ilk adımda bir kuyuya düşerler. Sonra karşılarına Gam harabesi çıkar. Oradaki ihtiyar cadı, Aşk;a gönül verirse de, Suhan yetişerek Aşk’a bir at ve bir kılıç, Gay-ret’e de iki kanat gönderir. Ardından bir ateş denizine uğrarlar. Cinler onlardan, kıyıda bekleyen mumdan gemilere binmelerini ister. Ancak at sıçrayarak ateş denizini aşar. Çin ülkesine varırlar. Aşk, Çin sultanının Hüsn’e benzettiği Hoşruba adlı kızına gönül verir. Kız, Aşk ile Gay-ret’i Zati Söver («suretler») kalesine hapseder. Aşk kaleyi ateşe verir, kale ile birlikte Hoşruba da yanıp kül olur. Sonunda Aşk, Kalp kalesine gelerek Hüsn’e kavuşur. Burada gizli âlemin perdeleri açılır.
Hüsn ü Aşk’ta Mevlevîliğin derin izleri görülür. Mesela Mektebi Edeb Mevlevî dergâhını, Mollayı Cünun da Mevlana’yı simgeler. Hüsn ü Aşk, mecazî aşktan gerçek aşka geçişi, çeşitli alegorilere, masalsı ve mitolojik öğelere dayanarak anlatan başarılı bir eserdir.
