İSMAİL HAKKI Bursalı

türk bügin ve ahlâkçısı (Aydos 1653-Bursa 1725). Genç yaşta Celvetiye tarikatına girdi. Atpazarî Osman Fazlı’nın tavsiyesiyle ünlü âlimlerden Abdülbaki Efendiden ders aldı. Derslerini tamamladıktan sonra, Osman Fazlı’nın daveti üzerine İstanbul’a giderek vaızlar verdi (1673). Üsküp’teki bilgisiz şeyh, imam leri ve softalarla din mücadelesi yaptı (1679). ‘ın Yine Osman Fazlı’nın daveti üzerine Bur- »nü sa’ya yerleşti (1685). Bursa camiinde vereni diği tefsir dersleri ile ün kazandı; celvetiye tekkesine şeyh oldu. Kısa bir süre Şam’­ da kaldı. Yurt hasretine dayanamayarak İstanbul’a geldi (1720). iki yıl burada kalan İsmail Hakkı, Üsküdar’da tasavvuf ve ahlâka ait eserler yazdı. Daha sonra Bursa’ya döndü. Bütün kitaplarını vakfederek bir kütüphane kurdurdu; tekke ve cami yaptırdı. Eserleri: Ruh-ül-Beyan (Kur’an’m tefsiri, Bulak 1860); Ruh-ül-Mesnevî (Mevlânâ’nın mesnevisinin şerhi); Ferah-ür-Ruh (Yazıcıoğlu eserine şerh, Bulak 1836); Şerh-i Erbain Hadis (İstanbul 1841); Reşehat’ Ayn-ul-Hayat (1874); Kitab-ün-Necat (Kurtuluş Kitabı); Tuhfe-i Haliliye (1841). [m] İSMAİL HAKKI EFENDİ Sermüezzin, Hafız, türk İlâhî ve şarkı bestecisi (İstanbul, ?-ay.y. 1930). Ünlü hafızlar arasındayken hünkâr imamı, sonra müezzinbaşı oldu. Birçok öğrenci yetiştirdi. 4 İlâhî ve 10 Şark ı’sı bilinmektedir. En tanınmışları Nihavend Türk Aksağı Şarkı’dır. (m) İSMAİL HAKKI Manastırlı, türk din bilgini (Manastır 1846-istanbul 1912). Sancaktar yüzbaşı İbrahim Efendinin oğlu, ilk öğrenimini M anastır’da gördü. Gençliğinde İstanbul’a gelerek medreseden icazet aldı. Fatih camiinde ders hocalığı görevinde bulundu. Dolmabahçe camii vaizi oldu (1874). Eyüp Askerî rüştiyesinde Arapça hocalığı yaptı. Hukuk mektebi fıkıh muallimi (1884), Âyan azası oldu (1908). Mühendishane, Mülkiye ve Dârülfünunda tefsir ve Askerî tıbbiyede din dersi hocalığı yaptı. Eserleri: İslâm; Mevahib-ür-Rahman (Allah’ın ihsanları); Risalei Hamidiye; Kaside-i Nuniye Şerhi; Hak ve Hakikat, (m) İSMAİL HAKKI PAŞA, türk kumandanı (İstanbul 1829-?, 1892). Arpa emini Hacı İbrahim Efendinin oğlu. Harbiyeden çıktıktan sonra Londra’ya gönderildi. Dönüşünde Misafirini Ecnebiye tercümanlığında bulundu. Rus savaşında (1876) Gazi Osman Paşanın yanında Plevne’de savaştı. Savaştan sonra Sinop kumandanı oldu. Askerî Hastahaneler müfettişliğinde bulundu. Eserleri: Çiçekçinin Çiçeği; Amelî Bahçıvanlık. (m) İSMAİL HAKKI PAŞA, türk müşiri (öl. 1910). Şûrayı Askerî reisi Hacı Reşid Paşanın oğlu. Harbiye’den kurmay yüzbaşı olarak çıktı (1869). Anadolu – Rus hudut istihkâmlarının yapılmasında çalıştı. Yemen ve Asir çarpışmalarında Karadağ, Sırp ve Rus (1876) savaşlarına katıldı. Yunan savaşında Beşinci fırka kumandanlığı göreviyle Tesalya’ya girdi. Yunanlıları bozguna uğratarak Velstin’i aldı. Dömeke savaşında yararlığı görüldü. Akabe olayında (1906) Yıldız sarayının emirlerine karşı gelince azledilerek emekli oldu, (m) İSMAİL HAKKI PAŞA, türk şair ve askeri (İstanbul 1839-ay.y. 1912). Binbaşı Mehmed Efendinin oğlu. Harbiyeden mülâzım olarak çıktı (1857). Karadağ savaşında yararlık gösterdi. Abdülaziz’in yaveri olarak Avrupa seyahatine katıldı. Miralay iken Mabeyinciliğe alındı. Başmabeyinci oldu. 1876 Bııc cav3cınHa T iva IrıımanHanı olarnlf V9- rarlık gösterdi. Eserleri: Hikmet-i Edebiye (Edebî Bilgelik); Emsali Askeriye (Asker Meselleri),