KABAKULAK
Tükriik bezlerinin ağrın büyümesi ve bazen diğer organ belirtileriyle karakterize ateşli, akut bir virüs hastalığıdır.
Etiyoioji: •
Etken 150-250 nm çapında orthomyxo-virus grubundan, helikal kapsid simetrili, RNA genomu taşıyan bir virüstür. Virüs hemaglütinasyon, hemolizin ve nöramini-daz aktivitesine sahiptir. Maymunda hastalık yapabilir. Embriyonlu yumurtada ve hücre kültürlerinde üretilebilir. Pasajlarla vi-, rus atenüe edilebilir. Virüs antijeni deri duyarlığı oluşturabilir. S (solübl) ve V (viral) olmak üzere başlıca iki antijeni vardır.
Epidemiyo’loji:
Dünyada yaygın bir enfeksiyondur. Özellikle kış ve ilkbahar aylarında, kollek-tif yaşama şartları altındaki popülasyon-da (kışlalar, okullar, ….’) epidemiler yapabilir. Hastalık daha çok 5-15 yaş grubunu tutar.
Bilinen tek rezervuar insandır. Virüs damlacık enfeksiyonu ile veya tükrükle, idrarla (?) temas yoluyla ağızdan geçer. Hastalık, belirtilerin çıkmasından 5 gün önce ile bir hafta sonrası içinde bulaşıcıdır. Bulaşıcı niteliği kızamık ye su çiçeğinden daha azdır.
Hastalığı geçirenlerde sürekli bağışıklık oluşur.
vıfus mu/ıtemeıen yukarı solunum yollarında ve boyun lenf düğümlerinde ürer ve viremı ile tükrük bezleri dahil, bütün organlara yayılır. Virüsün primer olarak tükrük bezlerinde üremesi de mümkündür. Parotıs bezi duktusu epitel deskuamasyonu gösterir. Lümende hücre enfiltrasyonu vardır. İnterstisyel ödem ve lenfosit enfiltrasyonu görülür.
Klinik Bulgular:
Vakaların yansına yakın kısmı ınapa-ran geçer. Manifest kabakulakta hastalık, 18-21 günlük bir kuluçka döneminden sonra halsizlik, iştahsızlık ve ateşle başlar. Çene açısı duyarlıdır. Ödeme bağlı olarak parotis birkaç gün içinde büyür ve ağrılıdır. Deride renk ve ısı aeğişikliği görülmez. Şişlik yumuşaktır ve belirli bir sınırlama göstermez. Tek veya çoğunlukla iki taraflı olabilir. Bazen sadece submaksiller tükrük bezleri büyüyebilir. Ateş çok yüksek olabilir. Hastalık 1 hafta içinde gerilemeye başlar, başlar.
Kabakulak, puberteden sonra görülen vakaların üçte birinde orşiepididimitie iomplike olabilir. Testisler olaya çok defa narotitis oluştuktan sonra, sekonder olarak katılır. Çoğunlukla tek taraflıdır. Bu durumda ateş titreme ile yeniden yükselir. Testis şiş ve ağrılıdır. 3-5 gün devamdan sonra ateş düşer. Lokal bulgular geriier. Tunica albuginea’nın elastisitesi olmadığından. bası nekrozuna bağlı olarak vakaların yarısında testiste progressif atrofi görülür. I.-:: taraflı olursa steriiite beklenebilir. Pros-tatik ve pelvik vende oluşan tromboza rağlı olarak pulmoner infarktüs nadiren görülebilir.
Kabakulak, vakaların yarısında MSS enflamasvonuna neden olabilir.
Hastalık daha seyrek olarak göz, ti-mus, tiroid ve överleri tutabilir. Överler esnemeyen bir tunikava sahip olmadığı için, överlerin iltihabından sonra steriiite görülmez. Ooforit’te ateşle beraber karın alt kadranında ağrı bulunur. Etken, myo-kardit, hepatit, gezici poliartrit, akuı hemorajik glomerulonefrit de yapabilir.
Pankreatit kabakulağın ciddi komplikasyonlarından biridir. Sağ kostal arkı izleyen kuşak tarzında abdominal duyarlılık, steatore kabakulakta pankreatiti düşündürmelidir. Bazen şokla hasta kaydedilebilir veya nadiren diyabet sekel olarak gelişebilir.
Tanı:
Kabakulak, bakteriye! parotitisten,
parotıs tümörlerinden, difteriden, Ludvvig anjininden. Mikulıcz sendromundan, Lösemi ve Kodgkin’den. Şiögren sendromundan ayrılmalıdır. Löko-sit genellikle normaldir. Formülde lenfosi-toz görülebilir. Orşit’te belirgin lökositoz görülebilir. Serum amilaz seviyesi yüksektir. Serum lipaz seviyesi, pankreatit varsa artar. Burada ayrıca hiperglisemi ve glikozüri bulunur. Menenieal enflamasvon varsa BOS bulguları değişir.
Spesifik tanıda virüsün izoıasyonu bir tarafa bırakılırsa, pratikte en çok CF tosu kullanılır. \ irusuıı soiub! S anliienine karş; antikorlar V antikorlarından daha önce belirir. Nekanatte her ikisi de yüksektir. S antikorları daha önce kaybolurlar.
İnaktıve virüsün deri altına şırınga edilmesi ile. 24-48 saatte eritem ve endü-kasyonun görülmesi, geçmişte enfeksiyonun geçirildiğine işaret edebilir.
Tedavi:
Spesifik tedavisi yoktur. Antipiretik olarak salisilat verilir. Orşiepididimitte 60 mg/gün prednızon ateş, ağrı ve enflamas-yonu kontrolde yararlı olabilir. Ancak menenjit ve pankreatitte ters etkileri görülebilir.
Prognoz:
Komplikasyonsuz formda selim gidiş-lidir ve sekel bırakmaz.
Korunma:
Gamaglobulinle profilaksi yararlı değildir. Hastalığa karşı canlı atenüe ası hazırlanmıştır. 1 yaşını geçmiş çocuklara ve kabakulak geçirmeyenlere yapılabilir. Aşı tek dozda deri altma yapılır. Diğer canlı virüs aşıları ile kombine edilebilir. Aşı uzun yıllar süren bağışıklık sağlar. Aşı gebelere, malivn hastalığı ve immun yetmezliği olanlara yapılmamalıdır.