kompleks

kompleks

Psikanalizde, duygu yüklü ve kısmen ya da bütünüyle bastırılmış bellek öğeleri bütünü. Kompleks terimi ilk olarak 1906’da Cari Jung tarafından, şizofrenlerin dü­şünce ve davranışlarına ilişkin çözümlemelerde kulla­nılmıştır. Kompleksler, genellikle erken çocukluk dö­neminde ortaya çıkar, ama kişinin erişkinlik deneyimle­ri ve tutumu üstünde belirleyici etki yaparlar.

Çok bilinen bir kompleks örneği, Alfred Adler’in aşa­ğılık kompleksidir (“eksiklik karmaşası”da denir). Ad- ler’e göre, küçük bir çocuk kendisini başkalarıyla, özel­likle de anne babasıyla karşılaştırarak ölçmeye yönelir ve bu karşılaştırma sonucu, güçsüzlük, yetersizlik duy­gusuna kapılır. Bu aşağılık duygularını yenme ve onların yerine üstünlük duygularını geçirme gereksinmesi, bu durumda çocuğun daha ileri ruhsal gelişmesinde itici bir güç haline gelebilir.

Adler’in, aşağılık kompleksinin kaynağının, çocuğun kendini başkalarıyla karşılaştırma süreci olduğuna inan­masına karşılık, Sigmund Freud, komplekslerin, çocu­ğun doğal cinsel ve saldırgan içgüdülerinin olgunlaşma­sının sonucu olara’k doğduğunu öne sürmüştür. Sözge­limi, Oidipus ve Elektra kompleksleri diye adlandırılan kompleksler, bir çocukta karşı cinsten anne-babasıyla belli belirsiz bir cinsel birleşme isteği geliştiği ve aynı cinsten anne-jbabasına karşı düşmanca bir rekabet duyduğu zaman ortaya çıkar, iğdiş olma kompleksinde
çocuk, cinsel ve saldırgan isteklerine ceza olarak cinsel organlarının sakatlanacağı ya da sakatlanmış olduğu» duygusuna kapılır.

Bu tür kompleksler çözülmeden kalır ve erişkin ya­şamda sürerlerse, kişinin aşk ilişkilerinde ve üretken olarak çalışmasında bozukluklara yol açabilirler.