MEKKİ MEHMED EFENDİ

MEKKİ MEHMED EFENDİ: Osmanlı âlimlerinden. Seksendoku- zuncu Osmanlı şeyhülislâmıdır. İsmi Mehmed’dir. Daha önce Mekke kadılığı yapmış olan Halil Efendi’nin oğludur. 1126 (m. 1714) senesinde Mekke-i mükerremede doğdu. Bu sebeple “Mekkî” diye meşhûr olmuştur. 1212 (m. 1797) senesinde İstanbul’da vefât etti. Fâtih’de, Bahâî türbesine defnedildi. Küçük yaşından i’tibâren, zamânı- mn âlimlerinden ilim tahsîl etti. 1147 (m. 1734) senesinde “Hâriç” rütbesiyle müderris oldu. Bir müddet ders okutup talebe yetiştirdikten sonra, kadılık mesleğini tercih etti. 1179 (m. 1765) senesinde Selânik mevleviyyetine (kadılığına), 1185 (m. 1771) senesinde Şam kadılığına, 1190 (m. 1776) senesinde Medîne-i münevvere kadılığına ta’yin edildi. Peygamber efendimizin (s.a.v.) mübârek kabrini ziyâret edip, “Hac” ibâdetim îfâ ettikten sonra İstanbul’a döndü. 1198 (m. 1783) senesinde İstanbul kadılığına yükseltildi. Kısa bir müddet sonra Anadolu ve arkasından Rumeli pâyesiyle taltif edildi. 1200 (m. 1785) senesinde bilfiil Anadolu kadıaskeri oldu. Aym sene içinde Rumeli kadıaskerliğine yükseltildi. 1202 (m. 1787) senesinde Müftizâde Ahmed Efendi’den boşalan şeyhülislâmlık makâmına getirildi. 3 ay 10 gün bu makamda kaldıktan sonra vazifeden alındı. Bu arada evine çekilip, ilim ve ibâdetle meşgûl oldu. 1205 (m. 1791) senesinde Şeyhülislâm Yahyâ Efendi’nin ayrılmasıyla boşalan şeyhülislâmlık makâmına, ikinci defâ getirildi. 1 yıl 3 ay 16 gün şeyhülislâmlık yaptıktan sonra, ihtiyârhğı sebebiyle 1206 (m. 1792) senesinde tekrar vazifeden alındı. Rumelihisan’ndaki yalısına çekilip, ömrünün son yıllarını ibâdet ve tâatla geçirdi. Bu hâl üzere devâm ederken vefât etti.

Mekkî Mehmed Efendi; aklî ve naklî ilimlerde derin âlim, tevâzu ve kanâat sâhibi bir zât idi. Büyüklenme ve gösterişten uzak, güzel ahlâk sâhibi idi. Yumuşak huylu ve herkese güler yüzlü idi. Kadılık ve şeyhülislâmlık yaptığı müddet içinde adâlet ve doğru- lukdan ayrılmadı. Cömert ve kerem sâhibi olan Mekkî Mehmed Efendi, birçok hayır ve hasenâtda bulunmuştur. Gelirinin bir kısmım fakirlere ve hayır işlerine vakfetti.

Âlim ve fâzıl bir zât olan Mekkî Mehmed Efendi’nin ba’zı eserleri şunlardır

1- Hâşiye-i evâil-i Beydâvî: Beydâvî tefsirinin bir kısmına yazmış olduğu hâşiyedir.

2- Şerh-i Kasîde-i Bürde,

3- Dîvân,

4- Hamd ve şükürle ilgili bir risâle,

5- Allahü teâlâmn sıfatlarım açıklayan bir risâle,

6- Fıkıh usûlüyle ilgili şiir türünde bir risâle,

7- Tavzîh adlı eserin dört bölümünü açıklayan risâle ve başka risâleleri vardır.