MODA

MODA; Alm. Mod^g), Fr. Mode, nouyeadute (f), İnğ. FashiorC Töçlum hayâtına, değişiklik ihtiyacı veya süslenme ;ârzüsuyla giren/geçici yenilik. Moda, genel bir ebirdir. Güıiİük hayâtın, çeşitli kısımlarında geçici bir süre hâkim olan zevk anlayışına denir. İnsanların umûmiyetle kullandığı hemen her şeyde zaman zaman moda akımları olmuştur. Fakat moda bütün dünyâda en çok yefen yaygın olarak giyim-kuşam konusunda görülür. Bilhassa kadınlara âit her türlü giyecek eşyâsiftfe süslenme şekillerinin 4nevsimlere ve yıllara göre modası değiştirilmektedir., ; ^ —V 1 * r Ey hanınıj^rina^yard^m^^ yeni buluş ve modelleri, ilâVe:|)WQÎö.wyİa^el^er yayınlayan dergilere de “moda” ismi verilmektedir. Üçgen biçiminde, serenleri direği^ gerisinde bû- lunan yelkenlere de moda adı verilmiştir. % • Modanın târihçeşr mîlâddan binlerce sene ön- . g^şine^uganlmaktadır. Çinlilerin, adaklarını,.kü- çüİtmeîeri’için sıkıntılara girmesi, Bâbilli ve Asur- lu erkeklerin genellikle kaba, saçaklı ve yün elbise giymeleri asırlarına göre birer moda hareketleridir.Kırım civarında yapılan arkeolojik kazılar sırasında M.Ö 3. ve 5. yüzyıllara âit renkli, çizgili ve değişik desende kumaşların bulunması o zamanda da modanın olduğunu ortaya koymaktadır. On dört ve on beşinci yüzyıllara kadar, biçilerek dikilmiş elbiselere çok az rastlanmaktaydı. Bu tarihlerden sonra elbiselerde, işleme tarzında şahsî işâretler kendini göstermeye başladı. On beşinci yüzyıldan sonra terzilik alanında yeni bir gelişme ortaya çıktı. Bununla berâber, kişilerin kendi zevklerini ortaya döken moda örnekleri de görülür. On dokuz ve yirminci yüzyılda ise bu işlerle uğraşmak özel ihtisas sâhaları hâline gelip, “moda evleri” adı altında çeşitli elbise-dikim yerleri ortaya çıktı. Moda, toplumlann geçmiş dönemlerine âit örf- âdet ve sanat yönünde meydana getirdikleri yenilikler yanında, zevkleri, nâmus ve ahlâk anlayışları, ekonomik durumları hakkında da geleceğe bilgi vermektedir. Yirminci jüzyılm yarılarından sonra moda, birçok konularda insanlara öncülük eden, hattâ onları yönlendirip çeşitli davranışlara sevk eden en müessir faktörlerden oldu. Bu bakımdan gi- yim-kuşamda veya süslenmede görülebildiği gibi, düşünce alanında, kişilerin davranışlarında bu gibi akımlar etkili olmaya başladı. Meselâ, gençler arasında “Hippy”, “Pop”, “Punk”, “Heavy Metal” gibi isimlerle anılan akımlar bunlardandır. Özellikle mânevî boşluk ve tatminsizlik içinde bulunan insanlar arasında ve Avrupa gençliğinde ortaya çıkıp yaygınlaşan bu akımlar, bir süre devam eden çılgınlıklardan sonra kaybolup gitmektedir. Moda, ayrıca sosyal ve ekonomik bir olaydır. Ekonomik değişiklikler, âile çevresi, toplumun ahlâk anlayışı, içinde yaşadığımız tabiat şartlan, iklimler, mevsimler, mensubu olunan milletin kültür değerleri, dinler, töreler, çalışılan iş ve meslekler, yaş, cinsiyet, zevkler daha bunun gibi pekçok şeyin hepsi, moda akımlanna hem zemin hazırlar hem de
müessir olur. Moda, bir anlamda kişilerin iç dünyasını dışanya vurmasına yardımcı olan, psikolojik tatmin vâsıtası olarak görülen bir fenomendir, vak’a- dır. Moda, kimi zaman sanat ölçüleri içinde, aşm- ya kaçmadan bir yol takip edebildiği gibi, bâzı zaman da kişiyi kendine esir eder, onu aşınlığa sevk eden itici güç hâlini alır. Hattâ bâzı durumlarda, âi- lelerin yıkılmasına, baba-oğul, anne-kız arasında zıtlaşmaya kadar ulaşmakta, çok insanın da rûhî bunalıma düşmesine sebep olmaktadır. İslâm dîninde çirkinliği gidermek, vakâr sâhi- bi olmak ve şükretmek, Allahü teâlânm nimetini üzerinde göstermek için, mümkünse elbiselerin en iyisini giyinmek tavsiye edilmiştir. Gösteriş, öğün- mek için veya bir başka menfaat için bunlar yapılırsa büyüklenme ve kibir olur ve bu dînimizin emrettiği bir şey değildir. Ayrıca modanın getirdiği bir israf da vardır. Moda merkezlerinin milletlerin ahlâkî çöküntüye gitmeleri göz önünde tutulduğu bir yönlendirme içinde çalıştıklan ifâde edilmektedir. Moda akımlan, umûmî olarak moda merkezlerinden idâre edildiği gibi bâzen de ictimâî veya ekonomik faktörlerden etkilenerek kendiliğinden ortaya çıkar. Giyimde moda akımlannı yönlendiren merkezler de çeşitlidir. Erkek giyiminde “Londra”, kadın giyiminde ise “Paris” moda merkezi olarak ün yapmışlardır.