MUHAMMED TİLMSÂNÎ

MUHAMMED TİLMSÂNÎ: Fıkıh âlimi. İsmi, Muhammed bin Abdülke- rîm bin Abdürrahmân Mücâvî Tilmsânî’dir. Künyesi ise Ebû Abdullah’dır. 1208 (m. 1793) senesinde Tilmsân’da doğdu. Vefât târihi ve yeri hakkında kaynaklarda bilgi yoktur. Onüçüncü asnn sonlannda vefât etti. Muhammed Tilmsânî, babasımn yanında Kur’ân-ı kerîmi ezberledi. Babasından ve ağabeyi Allâme Hâcı Ahmed’den, tslâmm temel bilgilerini öğrendi. Sonra ilim öğrenmek için Fas’a gitti. Orada; Hamdûn bin Sülemî, Süleymân Hûtf, İbn-i Kinân ve birçok âlimden ilim öğrendi. Muhtelif ilimlerde yetişince, memleketi olan Tilmsân’a döndü. Tilmsân’da yirmibeş sene kadılık yaptı. Kadılık vazifesi yamnda müderrislik de yaptı. Birçok âlim yetiştirdi. Sonra Fas’a dönerek, Kayrevanlılar Câmii’nde ders vermeye başladı. Şeyh Sâlih Şâvî, Şeyh Muhammed bin Abdülvâhid, Fas kadısı Muhammed Ulvî, Şeyh Ca’fer Kettânî ve daha bir çok âlim, Muhammed Tilmsânî’den ilim öğrendi. Daha sonra Tanca kadılığına ta’yin edildi.

Muhammed Tilmsânî, zamânında öğrenilen ve okutulan ilimlerde mütehassıs idi. O hangi ilimden ders verse,. dinleyen, sanki o ilmi ondan başkası daha iyi bilmez, yalmz o bilir zannederdi. Çünkü o, ömrünü ilim yolunda tüketmişti. Zamâmn âlimleri, müşkil ve içinden çıkamadıkları mes’eleleri kendilerine îzâh etmesi için ona gelirlerdi. Yanından, suâllerinin cevâbım almanın huzûru içerisinde ayrılırlardı.

Ta’rîf-ül-halef kitabının müellifi Ebû Kâsım Muhammed Hafhâvî şöyle anlatır: “Ben Muhammed Tilmsânî’ den, Muhtasar-ı Halîl ismindeki fıkıh kitabını, zekât bölümünden, alışverişte muhayyerlik bahsine kadar okudum. O, Hüraşî, Bennânî hâşiyesi üzerine yazılmış olan Abdülbâkî ismindeki kitabı gibi, o zaman mevcût olan eserleri de mütalaa ettikten sonra ders verirdi. Yine ondan Sa’deddîn-i Teftâzânî’nin Muhtasar-ül-menânî’sini tamâmen okudum. O bu kitabı okuturken Mutavvel’i mütalaa ederdi. Bunlardan başka, Fenârî hâşiyeleri’ni, Muhtasar-ül-me’ânî üzerine yazılmış olan Yâsîn hâşiyesi’ni, Ibn-i Sübkî’nin Arûs-ül-efrâh’ını, Şerh-ul-velâlî alel Kazvînî’sini, Kâdı Iyad’ın Şifâ-i şerif inin bir kısmım, Ibn-i Tilmsânî’nin hâşiye’sini, Cem’ül-cevâmi’i, Sabbân hâşiyeleri’ni ve hocası Ibn-i Kirâm’ın hâşiyelerini okudum. O, derslerini çok inceleyerek okuturdu. Hâfizası çok kuvvetli idi. Sözüne i’timâd edilir kimseler; onun Tilmsân’a kadı olduğu zaman, “El-Mi’yâr” ismindeki eseri, her gece bir forma ezberlemek sûretiyle beş gecede ezberlediğini anlatırlardı.”