NÂİMÂ;
Nâimâ’nın meşhur târihinin ikinci cildinin ilk sayfası.
on yedinci yüzyıl Türk târihçisi. 1655 yılında Haleb’de doğdu. Asıl ismi Mustafa Na- im’dir. Genç yaşlarda İstanbul’a gelen Mustafa Nâim, Saray-ı Hümâyûnun Baltacı Koğuşuna girdi. Sonra Dîvân Kalemi kâtiplik görevine getirildi. Bu görevinde iken ”Nâimâ” mahlasını aldı. Genç yaşından beri İlmî araştırmalara büyük merakı olan Nâimâ, Saray’da ve İstanbul’da bulduğu çeşitli imkânları değerlendirerek târih, astroloji ve edebiyat konuları hakkında bilgisini geliştirdi. Bu çalışma ve gayretinin neticesi olarak da 1682’de Dîvân-ı Hümâyûn Kâtipleri arasına girdi. Bu sırada Amcazâde Hüseyin Paşanm teşvikiyle târihî konuları araştırmaya başladı. 1702’de Vak’a- nüvis tâyin edildi. Amcazâde Hüseyin Paşa tarafından kendisine verilen Şârihü’l-Menerzâde Ah- med Efendinin târih konusunda yazdığı müsveddeler esas alınarak, bir Osmanlı Târihi yazması istendi. Bu istekten sonra çalışmalara başlayan Nâimâ, yazdığı ünlü târihin bir bölümünü Hüseyin Paşaya verdiği zaman, Paşa, Nâimâ’nm çalışmalarını taktir etti ve kendisini mükâfatlandırdı. Edime Vak’asına kadar Amcazâde Hüseyin Paşanm yanında çalışan Mustafa Nâim Efendi, bu vak’adan sonra Dâmât Morali Haşan Paşa ve Dâmât Ali Paşanm yanında çalışmaya başladı. Bu dönemde çalışmalarına daha da hız vererek yanında çalıştığı devlet erkânının güven ve sevgisini kazandı. Dîvân-ı Hümâyûn Kâtipliğinden Defter Emirliğine sonra da Anadolu Muhasipliğine kadar derecesi yükseldi. Kısa zamanda yüksek makamlara çıkan Nâimâ, zamânm devlet idârecileri hakkında ileri geri konuşmalarda bulunduğundan, 1706’da Hanya Kalesine gönderildi. Onu seven Çorlulu Ali Paşanm yardımı ile sürgün yeri Bursa’ya çevrildi. Daha sonra da affedilerek İstanbul’a geri döndü.
1709’da Anadolu Muhâsebecisi oldu. 1712’de tekrar Defter Emirliğine, 1713’te de Başmuhâsebe görevine getirildi. Bu görevlerinde başarı ve bilgisiyle Ali Paşanın güvenilir adamları arasına girdi.
1716 yılında Balyabadra (Patras)da vefât eden Naimâ, Fethiye Câmii yanında defnedildi. Şehnâmecilerden sonra, Osmanlı Vak’anüvis- leri arasında önemli yeri olan Naimâ, Türk edebiyatında, yazdığı ve Amcazâde Hüseyin Paşaya ithaf ettiği Ravzatü’l-Hüseyn fi Hulâsat-ı Ahbâ- ri’l-Hâfikayn târihiyle kendini gösterdi. Nâimâ Târihi diye şöhret bulan bu eserini başlatarak 1651’e kadar getirdi. Amcazâde Hüseyin Paşaya it- hâf ettiği eserin başına Karlofça Antlaşmasını koydu. Daha sonra 1591’den başlayarak 1656’ya kadar getirdiği (H. 1070-1115) yeni bir risâle daha yazdı ve Morali Haşan Paşaya ithaf etti. Nâimâ, Târih’ini yazarken, İbn-i Haldun’un Mukaddime’si, Alî’nin Nasîhatü’s-Selâtin ve Kâ- tib Çelebi’nin Düstûr-ül-Amel’inden faydalanarak târihi görüşlerini açıklamıştır. Nâimâ eserinde, yaşadığı devrin sosyal hayâtını tasvir ederken, olayların iç yüzünü aydınlatmayı ihmal etmemiştir. Dünyâ ve Türk târihçile- rinin taktirlerini kazanan Nâimâ Târihi çeşitli dillere tercüme edildi ve eser İbrâhim Müteferrika tarafından 1734’te iki cilt hâlinde basıldı. Ayrıca; 1863’te de 6 cilt olarak basıldı. Bugün bu şekliyle kütüphânelerde mevcuttur.