Ockham’m usturası

Ockham’m usturası, o c c a m i n u s t u r a s i
olarak da bilinir, non sunt multiplicanda
entia praeter necessitatem (nesneler zorunlu
olanlar dışında çoğaltılmamalıdır) ilkesine
verilen ad. Varlık konusunda bir yalınlık ve
tutumluluk ilkesidir. Ortaçağ Skolastik filozofu
Ockham’lı William tarafından sıkça ve
katı bir biçimde uygulandığı için felsefe
tarihinde bu adla anılmıştır.
Ockham’lı William’dan önce Fransız Dominiken
ilahiyatçı ve düşünür Saint-Pourçain’li
Durand bu ilkeye dayanarak soyutlama
nesnelerinin, Aristoteles’in sözünü ettiği
bilgi türleri, etkin bir zihin ya da eğilim gibi
gerçek nesnelerden elde edilen kavrayışlar
olduğunu söyledi ve hepsini reddetti. Bilimde
de 14. yüzyıl Fransız fizikçisi Nicole
d’Oresme bu ilkeyi kullandı. Galileo aynı
ilkeden yararlanarak gök cisimleriyle ilgili
en yalın varsayımı savundu. Daha sonrabirçok bilim adamı benzer biçimde yalınlaştırıcı
yasa ve ilkeleri dile getirdiler.
Ockham ise bu ilkeyi en yaygın biçimde
kullanan düşünür oldu. Örneğin, bağlantıların,
nesnelerdeki temellerinden öte varlıklar
olmadığını, nedenselliğin yalnızca düzenli
bir art ardalık olduğunu, hareketin bir
nesnenin yalnızca başka bir yerde görünmesi
olduğunu söyleyerek bütün bunların varlığını
reddetti. Yaradan’ın zihnindeki düşünceleri
de yadsıyarak bunların yaratıkların
kendilerinden başka şeyler olmadığını ileri
sürdü. Ockham’ın usturası olarak bilinen
ilke modern mantık kuramlarında da kullanılmıştır.