ozonosfer,

ozonosfer, Yer atmosferinin ozon (O3)
bakımından zengin üst bölgesi. Yerden
yaklaşık 10-50 km yükseklikte yer alan
ozonosfer katmanı Yer üzerindeki sıcaklık
dağılımının belirlenmesinde büyük öneme
sahiptir.Ozon atmosferin bu bölgesinde, Güneş’ten
gelen morötesi (ultraviyole) ışınımın (dalgaboyu
242 nanometreden daha kısa) normal
oksijen molekülünü (O2) iki oksijen
atomuna ayrıştırması ve bu atomların daha
sonra ayrışmamış oksijen molekülleriyle
birleşmesi sonucunda oluşur. Ozon 300
nanometreden daha kısa dalgaboylu morötesi
Güneş ışınlarınca kolayca yok edilebilir.
Oksijen molekülleri ve ozon Güneş’ten
gelen morötesi ışınımı çok iyi soğurduğundan,
bu ışınlar atmosferin alt katlarına
ulaşamaz; 20 km’nin altında da ozonun
fotokimyasal oluşum süreci önemini yitirir.
Güneş enerjisinin bu biçimde soğurulması,
Yer’den yaklaşık 50 km yükseklikte bir
sıcaklık maksimumuna yol açar; atmosferin
bu sınır kuşağına stratopoz denir. Ayrıca
ozon katmanının varlığı 290 nanometreden
daha kısa dalgaboylu Güneş ışınlarının Yer
yüzeyine ulaşmasını engeller; bu ışınlar
canlılar açısında çok tehlikeli ve ölümcüldür.
Hava kirliliğine yol açan gazlar, özellikle
de azot oksitler ve aerosol püskürtücülerinde
kullanılan halojenleştirilmiş hidrokarbonlar
ozonosfere sızarak ozonun ayrışmasını
hızlandırır. Ozon katmanındaki tahribatın
son yıllarda artması üzerine halojen
bileşiklerinin kullanımına sınırlamalar getirilmiş
ve otomobillerin egzoz gazlarındaki
azot oksitlerin miktarını kabul edilebilir bir
düzeye indirmeye yönelik önlemler alınmıştır.
Ozonosfer yaklaşık 40 km kalınlığında
olmakla birlikte çok zayıf bir katmandır ve
öteki atmosfer gazlarına oranla ozonun
toplam miktarı çok daha azdır. Katman
boyunca uzanan dikey bir ozon sütunu
deniz düzeyi basıncında sıkıştırılacak olsa,
bu sütun birkaç milimetre kalınlığındaki bir
katman haline gelir.