Paleolitik Çağ

Paleolitik Çağ, e s k î t a ş ya da y o n t m a t a ş
ç a ğ i olarak da bilinir, Tarihöncesi uygarlığının
gelişme sürecinde Mezolitik Çağdan
önceki aşama. Jeolojideki Pleyistosen Bölümün
(y. 2,5 milyon-10 bin yıl önce) ve
buzul çağlarının kültürel karşılığı olan bu
çağda insanlar mağaralarda barınmışlar,
yaşamlarını başlangıçta toplayıcılıkla, sonraları
ise bunun yanı sıra avcılıkla sürdürmüşlerdir.
Kullanılan taş alet ve silahlardaki teknolojik gelişime göre Paleolitik Çağ
üç evreye ayrılır. Birinci evre, Abbevillien
ve Acheuleen kültürlerini kapsayan Alt
Paleolitik Çağdır (2,5 milyon-200 bin yıl
önce). Başlangıçta yonga aletleri, sonra tek
yüzü, daha sonra da iki yüzü işlenmiş
çakmaktaşı ya da deretaşı el baltalarının
kullanıldığı bu evrenin kültürlerini Homo
erectus yaratmıştır.
İkinci evre Orta Paleolitik Çağdır ve
birbirini izleyen Micoqien, Levalloisien ve
Mousterien kültürlerinden oluşur. Neanderthal
insanının yaşadığı bu dönemde yongalardan
yapılmış delici, kazıyıcı, sıyırıcı,
saplayıcı aletler görülür. Günümüzden yaklaşık
4P bin yıl önce başlayan üçüncü evre
olan Üst (ya da Gelişmiş) Paleolitik Çağ
içinde Perigordien, Aurignacien, Solutreen
ve Magdalenien kültürleri yer alır. Bugünkü
insanın atası olan Homo sapiens”in
yaşadığı bu evrede bıçak ve keski türü aletlerin yanı sıra, kemik ve boynuzdan
aletler de üretilmiştir. Üst Paleolitik Çağda
taş aletler bu kemik ve boynuz aletlerin
oluşturulmasında kullanılmıştır; bunlar alet
yapan aletlerin ilk örnekleridir (bak. alet).
Paleolitik Çağ sanatının belli başlı örnekleri
küçük heykelcikler, mağara duvarlarına
yapılmış resimler ve kabartmalardır. Aslında
bütün Akdeniz yöresinde, Avrasya ve
Afrika’nın bazı bölgelerinde üretilmiş olan
bu tür yapıtlarla günümüzde yalnız Doğu
Avrupa’da ve İspanya’yla Fransa gibi Batı
Avrupa ülkelerinde karşılaşılmaktadır.
Üst Paleolitik Çağın Doğu Avrupa’daki en
önde gelen sanat ürünleri çeşitli insan ve
hayvan heykelcikleriyle kemik ve fildişi
oymalardır. Kilden ya da taştan yapılmış
kadın figürlerine bilim adamları Venüs
adını takmışlardır. Bu küçük, stilize heykelciklerde
kadın vücudunun göğüs ve kalça
gibi bölümleri, cinsellik ve doğurganlığı
simgelemek üzere iyice abartılı biçimde
işlenmiştir.
Paleolitik Çağ resim sanatının örnekleri
daha çok Fransa’nın güneyiyle İspanya’nın
Cantabria Dağları bölgesinde yer alır (bak.
Fransız-Cantabria okulu). Buralarda bulunan
mağaraların duvarlarındaki basit el
izlerinden, hareket duygusunun önde geldiği
bir gerçekçilikle işlenmiş renkli hayvan
betimlemelerine kadar pek çok resim günümüze
iyi durumda ulaşmıştır. Ayrıca bak.
mağara resmi.
Anadolu’daki en önemli Paleolitik yerleşmeler
İstanbul yakınındaki Yarımburgaz(*)
ve Antalya yakınındaki Karain(*) mağaralarıdır.